ერთხელ, დიდი ხნის წინათ, უზარმაზარ ფიჭვის ტყეში შინისაკენ გზას მიიკვლევდა ორი
ღარიბი შეშისმჭრელი. ზამთრის ცივი ღამე იყო, თოვლი სქლად იდო მიწაზე და ხეების
ტოტებზე: გზის ორივე მხარეს პატარა შტოებს ტკაცატკუცი გაჰქონდათ ყინვისაგან. და
როდესაც შეშისმჭრელები მთის მდინარესთან მივიდნენ, ნახეს, რომ მას საძრაობა
დაჰკარგოდა, რადგან მეფე-ყინულს ეკოცნა მისთვის.
ისე ციოდა, რომ ცხოველებმა და ფრინველებმაც კი აღარ იცოდნენ რა ექნათ...
- უუჰ! -ყმუოდა მგელი და კუდამოძუებული კოჭლობით მიძვრებოდა ჩირგვებში, - მართლაც
რომ ჯოჯოხეთური ამინდია. ნეტა მთავრობა რას უყურებს?
- უიით! უიით! უიით! - ჟღურტულებდნენ მწვანე ბზეწვიები, - ბებერი დედამიწა
მომკვდარა და მისთვის თეთრი სუდარა გადაუფარებიათ.
- დედამიწა ჯვარს იწერს და ეს მისი საპატარძლო ტანსაცმელია, - ერთმანეთს
გადაუჩურჩულეს გვრიტებმა. პატარა ვარდისფერი ფეხები სულ მთლად დასძროდათ
ყინვისაგან, მაგ
... კითხვის გაგრძელება »
ყოველ ნაშუადღევს სკოლიდან დაბრუნებული ბავშვები შედიოდნენ გოლიათის ბაღში და
იქ თამაშობდნენ.
ეს იყო დიდი, ლამაზი ბაღი, რბილი, მწვანე ბალახით დაფარული. აქა-იქ ბალახში ვარსკვლავივით
მშვენიერი ყვავილები მოჩანდა. და იდგა იქ თორმეტი ატმის ხე, რომელიც გაზაფხულზე
ვარდიდსფერ და სადაფისფერ ნაზ ყვავილებად იფეთქებდა ხოლმე, შემოდგომაზე კი უხვი
ნაყოფი ესხა. ხეებზე ისხდნენ ჩიტები და ისე ტკბილად გალობდნენ, რომ ბავშვები თამაშს
თავს ანებებდნენ, რათა მათთვის ესმინათ.
- რა ბედნიერები ვართ აქ, - გასძახოდნენ ისინი ერთმანეთს.
ერთ დღეს გოლიათი დაბრუნდა. იგი თავისი მეგობრის კორნუოლელი კაციჭამიას სანახავად
იყო წასული და იქ შვიდი წელი დაჰყო. რის თქმაც ეწადა, ყველაფერი თქვა ამ შვიდ წელიწადში
და რადგან სათქმელი შემოელია, გადაწყვიტა საკუთარ სასახლეს დაბრუნდებოდა. დაბრუნებულმა
დაინახა ბავშვები, რომლებიც მის ბაღში თამაშობდნენ.<
... კითხვის გაგრძელება »
- სატრფომ მითხრა, თქვენთან ვიცეკვებ, წითელ ვარდებს თუ მომიტანთო, - წამოიძახა
ახალგაზრდა სტუდენტმა, - მაგრამ ჩემს ბაღში ერთი წითელი ვარდიც კი არ მოიძებნება.
იქვე, ქვამუხაზე, ბუდეში ბულბული იჯდა. სტუდენტის სიტყვები რომ გაიგონა, ფოთლებში
გამოიხედა და განცვიფრდა.
- ჩემს ბაღში ერთი წითელი ვარდიც კი არ არის, - წამოიძახა სტუდენტმა და ლამაზი
თვალები ცრემლით აევსო, - აჰ, რა უბრალო რამეზე ჰკიდია ადამიანის ბედნიერება!
ყოველივე წამიკითხავს, რაც ბრძენთ დაუწერიათ; ფილოსოფიის ყველა საიდუმლოს
ჩავწვდომივარ და მაინც, ერთი წითელი ვარდისთვის მთელი სიცოცხლე უბედური უნდა ვიყო.
- ძლივს არა ვნახე ნამდვილი მიჯნური. - თქვა ბულბულმა, - ყოველ ღამე ასეთ მიჯნურს
ვუგალობდი, თუმცა მე თვითონ არასოდეს მენახა იგი: ყოველ ღამე ვუამბობდი
ვარსკვლავებს მის ამბავს და აი მხოლოდ ახლა ვხედავ მას. სუმბულის ყვავილივით მუქია
თმა მისი, ბაგე კი - მისი სუ
... კითხვის გაგრძელება »
ქალაქის ზემოთ, ერთ მაღალ სვეტზე ბედნიერი უფლისწულის ქანდაკება იდგა. იგი
დაფარული იყო ბაჯაღლო ოქროს თხელი ფირფიტებით, თვალების მაგიერ ორი ელვარე საფირონი
ჰქონდა ჩასმული და ხმლის ვადაში დიდი წითელი ლალი კიაფობდა.
ქანდაკება, მართლაც, ყველას მოსწონდა.
- აფქიოსავით ლამაზია, - შენიშნა ქალაქის საბჭოს ერთმა წევრმა, რომელსაც გულით
უნდოდა მასზე ეთქვათ, არტისტული გემოვნების პატრონიაო. - მხოლოდ ესაა, იმდენად
სასარგებლო არ არის, - უმალვე დაუმატა შეშინებულმა, ვინმემ არ დამწამოს
არაპრაქტიკული ყოფილაო.
- რატომ ბედნიერი უფლისწულივით არ იქცევი? - ეკითხებოდა გონიერი დედა თავის
ბიჭუნას, რიმელიც ცუდუბრალოდ ჭირვეულობდა და ტიროდა. - ბედნიერი უფლისწული ხომ
თავის დღეში არ ტირის.
- კიდევ კარგი, ამქვეყნად ერთი ვინმე მაინც არის ბედნიერი, - ჩაილაპარაკა
ცხოვრებაზე გულაყრილმა კაცმა, როცა ამ მშვენიერ ქანდაკებას შეხედა.
- ნამდვილი ანგელოზივით გამოიყურება, - თქვეს საქველმოქმედო სკოლის ბავშვებმა,
რომლებიც ამ დროს ღია წითელი მოსასხამებითა და თეთრი წინსაფრ
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ქვრივი კაცი, რომელსაც უმშვენიერესი კეთილი ქალიშვილი
ჰყავდა. ერთხელ გადაწყვიტა მეორედ დაქორწინებულიყო. მაგრამ ცოლად ბოროტი, ეგოისტი
ქალი შეხვდა, რომელსაც ორი ქალიშვილი ჰყავდა. შვილები დედას გაჭრილი ვაშლებივით
ჰგავდნენ ხასიათით.
ქორწილის შემდეგ დედინაცვალმა მალევე გამოამჟღავნა ბოროტი ზნე. ის კარგად ხვდებოდა,
რომ ლამაზი, გულკეთილის გერის გვერდით მისი ღვიძლი შვილები კიდევ უფრო უხასიათო
და მახინჯები ჩანდნენ. ამიტომ გერი შეიძულა და აიძულებდა, სახლში ყველაზე ბინძური
საქმე ეკეთებინა.
საბრალო გოგონა საჭმელს ამზადებდა, რეცხავდა, დების ოთახებს ალაგებდა და კიბეებს
წმენდდა. თვითონ კი სხვენში ცხოვრობდა, ერთ ვიწრო და ბნელ საკანში. იგი ძალიან
განიცდიდა თავისი უენო მამამისის ბედს, რომელსაც ახალი ცოლი საშინელ დღეში აგდებდა.
გოგონას ყველა კონკიას ეძახდა. მაგრამ კონკია თავის ძონძებში ასჯერ უფრო
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა. იყო სამი გოჭი, სამი ძმა, სამივე ერთნაირი, ჩამრგვალებული,
ვარდისფერი, ერთნაირი მხიარული კუდებით.
სახელებიც კი მსგავსი ჰქონდათ: ნიფ-ნიფი, ნუფ-ნუფი და ნაფ-ნაფი.
მთელი ზაფხული მწვანე ბალახში გორაობდნენ, მზეს ეფიცხებოდნენ, მინდორში დარბოდნენ.
მაგრამ, აი, დადგა შემოდგომა.
მზე ისე აღარ აცხუნებდა, გაყვითლებული ტყის თავზე რუხი ღრუბლები დაცურავდა.
- დროა, ზამთარზე ვიფიქროთ, - უთხრა ერთხელ ძმებს დილას ადრიანად გამოღვიძებულმა
ნაფ-ნაფმა. – სიცივისაგან ვკანკალებ. შეიძლება გავცივდეთ. მოდით, სახლი ავაშენოთ
და ზამთარი ერთად, თბილ ჭერქვეშ გავატაროთ.
მაგრამ მის ძმებს შრომა არ სურდათ. მიწის თხრასა და ქვების ზიდვას ერჩივნათ, ბოლო
თბილი დღეები სეირნობასა და მინდორში ხტუნვაში გაეტარებინათ.
- მოესწრება! ზამთრამდე დიდი დროა. ჯერ გართობას კიდევ მოვასწრ
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, ერთ ქვეყანაში ცხოვრობდა მდიდარი, წარჩინებული ვაჭარი. უცხო
და ძვირფასი საქონელი, თვალ-მარგალიტი, ოქრო და ვერცხლი უზღვავი და უთვალავი ებადა.
ვაჭარს სამი ქალიშვილი ჰყავდა, სამივე კალმით ნახატი, მაგრამ უმცროსი ყველას
სჯობდა. მამას ძლიერ უყვარდა თავისი უფროსი ქალები, მაგრამ უმცროსი ორივეს ერჩივნა,
რადგან მზეთუნახავიც იყო და მამის გულის გამხარებელიც. ერთხელ ვაჭარმა ცხრა მთას
იქით გამგზავრება დააპირა თავის საქმეებზე და თავის ტურფა ქალებს დაუბარა: „ჩემო
საყვარელო, ჩემო ტკბილო და ლამაზო შვილებო. ცხრა მთას იქით მივდივარ საქმეზე და არ
ვიცი, რამდენ ხანს დავყოფ გზაში. თუ ჩემს არყოფნაში პატიოსნად იცხოვრებთ, რიდითა და
კრძალვით იქნებით, ისეთ საჩუქრებს ჩამოგიტანთ, როგორსაც მოისურვებთ. სამი დღე
მომიცია ვადა, იფიქრეთ და მითხარით, ვის რა საჩუქარი გინდათ“. იფიქრეს ქალებმა სამი
დღე და სამი ღამე და ეახლნენ მერე მამას. მამამ ჰკითხა, ა
... კითხვის გაგრძელება »
ცხოვრობდნენ ქვეყნად მეფე და დედოფალი. შვილი არ ჰყავდათ და ძლიერ განიცდიდნენ.
სად არ დადიოდნენ მოსალოცად, რა სამკურნალო წყლებში არ განიბანებოდნენ, მაგრამ
ამაოდ.
და აი, როდესაც იმედი სრულიად გადაწურული ჰქონდათ, შეეძინათ ქალიშვილი.
ალბათ წარმოგიდგენიათ, რა დღეობას მოაწყობდნენ! მეფის პატარა ასულთან ყველა
ფერია მოიწვიეს, რომლებიც კი ქვეყანაში მოიძებნებოდა. საქმე იმაშია, რომ იმხანად
ფერიებს ერთი კარგი ჩვეულება ჰქონდათ - თავიანთ ნათლულებს სხვადასხვა ჯადოსნურ
ნიჭებს ანათლავდნენ. ვინაიდან ფერია შვიდი აღმოჩნდა, მეფის ასულს მათგან არანაკლებ
შვიდი სათნოება ან ღირსება უნდა მიეღო.
ფერიებსა და სხვა საპატიო სტუმრებს მეფის სასახლეში სადღესასწაულო სუფრა
გაუშალეს.
ფერიებს სადილი საუცხოო ჭურჭლით მიართვეს და წინ თითო ოქროს ლანგარიც დაუდეს.
ლანგრებზე საუკეთესოდ ნაკეთი ოქროს კოვზები, ჩანგლები და დანებ
... კითხვის გაგრძელება »
დიდი ხნის წინათ ერთ შორეულ სახელმწიფოში შვიდი ჯუჯა ცხოვრობდა. დღისით ისინი
მიწის ქვეშ მუშაობდნენ, ძვირფას ქვებსა და ოქროს მოიპოვებდნენ, საღამოობით კი თავიანთ
თავგადასავალს იგონებდნენ.
ჯუჯებს მსმენელები არ აკლდათ. მოდით, ჩვენც შევუერთდეთ მათ და მოვისმინოთ საინტერესო
ისტორია.
ზამთრის ერთ საღამოს ფანჯარასთან იჯდა და ქარგავდა ახალგაზრდა, ლამაზი დედოფალი.
შემთხვევით ნემსი თითში იჩხვლიტა და სისხლის რამდენიმე წვეთი თოვლით დაფარულ ფანჯრის
რაფას დაეწვეთა. თეთრ თოვლზე ალისფერი სისხლის წვეთები რომ დაინახა, დედოფალმა
ინატრა: ნეტავი გოგონა შემეძინოს, რომელსაც ზამთრის ღამესავით შავი თმა, სისხლივით
წითელი ტუჩები და თოვლივით თეთრი პირისახე ექნებაო.
ახალგაზრდა დედოფალს იმავე წელს შეეძინა ნანატრი გოგონა, რომელსაც შავი თმა, ალისფერი
ტუჩები და თოვლივით ქათქათა პირისახე ჰქონდა. პატარა პრინცესას დედამ ფიფქია დაარქვა.
დედოფალი მალე გარდაიცვალა. გავიდა დრო და მეფემ მეორე ცოლი შეირთო. ახალი დედოფალი
ლამაზი, მაგრამ ბოროტი ქალი გამოდგა. ამასთა
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, ერთ სოფელში ცხოვრობდა პატარა გოგონა, მისებრ ლამაზი ქვეყნად
არავინ იყო. დედას უზომოდ უყვარდა, ბებიას – კიდევ მეტად.
დაბადების დღეზე ბებიამ შვილიშვილს წითელი ქუდი აჩუქა. მას შემდეგ გოგონა ყველგან
თავისი ახალი, ლამაზი წითელი ქუდით დადიოდა, რის გამოც მეზობლებმა წითელქუდა შეარქვეს.
ერთხელ დედამ ღვეზელი გამოაცხო და გოგონას უთხრა:
- წითელქუდა, წადი ბებიასთან, ღვეზელი და ერბო წაუღე, თან გაიგე, ხომ ჯანმრთელად
არის.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა. იყო ერთი ბიჭი, ჰყავდა დედა და
ერთი ხარი. ხვნის ან ლეწვის დროს ხართან უღელში ხან შვილი, ხან დედა შეებმებოდნენ
ხოლმე. ერთხელ ხართან უღელში დედა იყო შებმული, შვილი კევრზე იდგა და ასე ლეწავდნენ
ძნას. ამ დროს ხელმწიფემ გამოიარა.
- ბიჭო, რას შვრები მაგას, რა გიქნია საცოდავი დედაკაცისათვის?!
- რა ვქნა, შენი ჭირიმე, ერთი ხარის მეტი არა გვყავს და მეტი ღონე არა გვაქვს,
ასე ვშველით ხარს უღლის გაწევაში!
- მაშ, თუ აგრეა, წამოდი ჩემთან და მე მოგცემ ერთ ხარს, - უთხრა ხელმწიფემ.
ბიჭს გაუხარდა და გაჰყვა.
თურმე ხელმწიფეს ჰყავდა ერთი ისეთი გიჟი ხარი, რომ ახლოს არავის იკარებდა.
დაახვია ხელმწიფემ ამ ხარს თავისი ჯარი და რის ვაი-ვაგლახით შეაგდეს ბაკში. ბიჭმა
უთხრა: რამდენიმე დღეს ნურაფეს აჭმევთო. კარგა ხნის შემდეგ ბიჭი მიუახლოვდა ხარს და
ცოტა თივა შეაჭამა, ბიჭმა დაიჭირა ხარი, იღლიაში თივა ამოიდო და გამოუძღვა. ხარი
უკან გაჰყვა, მიიყვანა შინ, შეაგდო ბოსელში და ოთხი დღჱ არაფერი აჭამა. მეხუთე დღეს
გამოიყვა
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი საწყალი ცოლ-ქმარი,
ჰყავდათ ერთი ვაჟი. მამამ თქვა: მე რომ ეგრე ვიტანჯები, მოდი და, ჩემს შვილს
ვასწავლი, იმან მაინც კარგი ნახოსო.
წაიყვანა და ერთ მეცნიერ კაცს მიაბარა. მშობლები პირიდან ლუკმას იღებდნენ და
შვილს უგზავნიდნენ.
გავიდა ხანი, ბიჭმა სწავლა დაამთავრა და დაბრუნდა თავის ქვეყანაში, დიდხანს
ეძება სამსახური, მაგრამ, რაკი გლეხის შვილი იყო, ადგილი არ მისცეს. დარჩა ისევ
ღარიბი მშობლების შემყურე.
ბიჭი ძალიან დააღონა ცხოვრების უკუღმართობამ, ყველაზე მეტად კი მშობლების
გაწეული ამაგი აწუხებდა.
ბევრი იღონა, ბევრი იფიქრა და ბოლოს თავის დედ-მამას გამოუცხადა:
- ჩემო მშობლებო, ასეთ გაჭირვებაში რომ ვცხოვრობთ, წავალ, ჩემს თავს გავყიდი და
იმ ფულით თქვენ მაინც ცოტა ხანს თავს გაიტანთო.
- ეგ აზრი გულში თუ გქონდა, სიტყვიერად როგორ გამიბედე!.. ერთ ლუკმა პურს,
როგორც იქნება, ყოველთვის ვიშოვით და თავს დავირჩენთო! - წყენით უპასუხა მამამ.
იყო
და არა იყო რა, იყო ერთი ავი და ბრაზიანი ლომი. როცა მოშივდებოდა, იმის მრისხანებას
საზღვარი აღარ ჰქონდა - დაერეოდა მხეცებს და სულ მუსრს ავლებდა.
იმ არემარის მხეცები ძალიან წუხდნენ, მაგრამ საშველი არ ჩანდა. ბოლოს,
მეტისმეტად რომ გაუჭირდათ, ერთად შეიკრიბნენ და ბჭობა გამართეს, - რა ვქნათ, რით
გადავურჩეთ ლომის თავგასულობასაო. ბევრი სჯა-ბაასის შემდეგ ასე გადაწყვიტეს:
დავუნიშნოთ ლომს სამუდამო სარჩო, ჩვენ თვითონვე მივართვათ და ვთხოვოთ, რომ
ჩამოგვეხსნას და ყოველდღე ნუღარ დაგვაწიოკებსო.
წავიდნენ და თავიანთი გადაწყვეტილება ლომს მოახსენეს. თან ისიც უთხრეს, თუ ასე
არ მოიქცევი, ავდგებით და სულ სხვა მხარეს გადავიხვეწებითო. ლომი დათანხმდა, მაგრამ
გააფრთხილა კი, - იცოდეთ, ერთი წუთითაც რომ დამიგვიანოთ საჭმლის მოტანა, დაგეცემით
და სულერთიანად ამოგჟლეტთო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა. ერთ სახელმწიფოში ერთი უშიშარი
და ალალ-მართალი კაცი ცხოვრობდა. მუდამ სიალალმართლეზე იდგა და, თუ საქმე საქმეზე
მიდგებოდა, თავის სიმართლეს ხელმწიფესაც არ დაუთმობდა; ამის გამო ხელმწიფეს ძალიან
სძულდა და სულ კრიჭაში ედგა. ხომ იცით, რომ ხელმწიფეებს სიმართლისმოყვარული კაცი არ
მოსწონთ. ჰოდა, ეს ხელმწიფეც სულ იმის ცდაში იყო, როგორმე თავიდან მოეშორებინა.
სხვა რომ ვერაფერი მოუხერხა, ბოლოს ქვეყნის ღალატი დასწამა და ციხეში ჩასვა.
მართალი კაცი არც ციხეს დამორჩილდა, გამოანგრია კედელი და გაიქცა. გავიდა ტყეში,
იარა, იარა და ერთ უღრან ხევში გამოქვაბულში დაბინავდა. დაღლილ-დაქანცული
მხართეძოზე წამოწვა და დაეძინა.
უცბად რაღაც ხმაურმა გამოაღვიძა. კაცმა გაახილა თვალები და შემოსასვლელში ერთი
უზარმაზარი აღრენილი ლომი დაინახა. კაცი ჯერ შეკრთა, მერე გული გაიმაგრა, - ალბათ
ეს იყო ჩემი ბედისწერაო, - თქვა და ლომის დასახვედრად მოემზადა - ხანჯლის ტარი
ჩაბღუჯა და ფეხზე წამოდგა. მაგრამ ლომი არ შებრძოლებია. ნელ, კოჭლობით მიუახლოვდა,
... კითხვის გაგრძელება »
გზაზე ერთი ჭაბუკი მიდიოდა. მიადგა ღელეს, ზედ უნდა გადასულიყო და უცებ დაინახა,
რომ წყალს ვაშლი მოჰქონდა. დასწვდა, გაწმინდა და ჩაკბიჩა, მაგრამ მაშინვე შეკრთა:
ეს რა ჩავიდინე, ვაშლს პატრონი ეყოლება, მის უნებართვოდ არ შემერგებაო. აჰყვა ღელეს
და მიადგა ვაშლის ბაღს. მებარეც იქ იყო.
- ღელეში ერთი ვაშლი ვნახე. ამოვიღე, ჩავკბიჩე და მერეღა გამახსენდა, რომ ის
ჩემი არ იყო. ალბათ შენია, ერთი ლუკმა კი ჩამოვკბიჩე და შევჭამე, მაგრამ ამისთვის
ბოდიშს გიხდი, აჰა, წაიღეო, - უთხრა ჭაბუკმა მებაღეს.
მიუგო მებაღემ:
- თუ გინდა ეგ ვაშლი შეგერგოს, ან ორი წელი უნდა მემსახურო, ან ჩემი ქალიშვილი
ცოლად შეირთო. ისე იცოდე, ქალიშვილს არც თვალი აქვს, არც ხელი, არც ენა და არც
ყურიო.
ჭაბუკი დიდხანს ფიქრობდა, რა ეპასუხა მებაღისათვის. ბოლოს უთხრა:
- ორი წელი შენს სამსახურს მირჩევნია, შენი ქალიშვილი შევირთო. ეტყობა, იგი ჩემი
ბედიაო.
შემოხვდა დათვი და თან გაიყოლა. მალე მათ მშიერი მგელი შემოეყარათ.
- სად მიეშურებით? - იკითხა მან.
- ცა და ქვეყანა იქცევა და იქნება დავიმალოთო!
- მიამხანაგეთო!
წაიყოლიეს მგელიც. შემორფეთათ ირემი. იმასაც ასე უთხრეს და ისიც თან წაიყოლეს.
გზადაგზა აედევნენ: ჯიხვი, არჩვი, ჯეირანი და კურდღელი. წინ მელა მიუძღოდათ, ვითომც
დიდი მზრუნველი და ამხანაგების გადამრჩენი ყოფილიყო.
შეიხიზნენ ერთ გამოქვაბულში და დაიწყეს ერთად ცხოვრება უბედურების მოლოდინში.
- მოდი, ერთი სოფლობა ვქნათ, - მიმართა მელამ ამხანაგებს, - მე ბატონი, დათვი
ბატონი, მგელი ბატონი, ირემი ბატონი, ჯიხვი ბატონი, არჩვი ბატონი, კურდღელი რას
გვიკეთებს? ერთი ვიკითხოთ! - ეძგერნენ და ლუკმა-ლუკმა გაინაწილეს. ქონი ქვევრში
შეინახეს. მეორე დილას მეთაური მელა კიდევ ბჭობს:
მე ბატონი, დათვი ბატონი, მგელი ბატონი, ირემი ბატონი, ჯიხვი ბატონი,
არჩვი ბატონი, ჯეირანი რას გვიკეთებს? ერთი ვიკითხოთ! - ეძგერ
... კითხვის გაგრძელება »
იყო ერთი უქნარა, ხელს ვერ გაანძრევინებდი და გამდიდრებაზე კი ფიქრობდა.
ერთხელ ყური მოჰკრა, ამა და ამ სოფელში ცალთვალა ხალხი ცხოვრობსო და სიხარულით
ცას ეწია:
- ავშენდი და ეგ არი! წავალ, ერთ ცალთვალას ჩამოვიყვან, სოფელ-სოფელ ჩამოვატარებ
და ფულს გავაკეთებო.
ადგა და წავიდა. შევიდა თუ არა იმ სოფელში, ორი ცალთვალა შემოხვდა. ორთვალა კაცი
რომ დაინახეს, დიდად გაუკვირდათ, კარგა ხანს უტრიალეს და ათვალიერეს. მერე ერთმა
მეორეს უთხრა:
- ეს რა კაი ვინმე ჩაგვივარდა ხელთ, წავიყვანოთ, სოფელ-სოფელ ჩამოვატაროთ და
ფულს მოვაგროვებთ, - და უქნარა წინ გაიგდეს.
იყო და არა იყო, იყო ერთი ღორი, სახელად ღრუტუნა. ხუთი ჩაკირტებულ-ჩამრგვალებული
გოჭი ჰყავდა; ხუთივეს შესაფერი სახელი ერქვა: მშიანა, მცივანა, თბილანა, გვიანა და
მაგარა. დედაღორი თვითონაც ჭკვიანი იყო და გოჭებიც ჭკვიანები დაზარდა.
ღრუტუნა დღისით შვილებს ბუნაგში ტოვებდა, თვითონ საჭმლის საშოვნელად მინდორში
დადიოდა. თხრიდა ძირხვენას, მაჩიტასა და სხვა ბალახ-ბულახის ფესვებს, სადაც
საჩიჩქნი არაფერი იყო, არც მწვანე ბალახს იწუნებდა, ხოლო თუ ნაკარტოფილარს
წააწყდებოდა, პირდაპირ აღდგომის დილა გაუთენდებოდა - თხრიდა ღონიერი დინგით ფაფუკ
მიწას, ახრამუნებდა გემრიელ კარტოფილს და თან სულ ადამიანს ლოცავდა:
- რა კეთილია მშრომელი კაცი, თავისთვისაც სარჩოს იმარაგებს და საკბილოს არც
სხვისთვის იშურებს. რა მეშველებოდა, რომ ქვეყნად ყველა მძული და უქნარა იყოსო.
არც მწიფე რკოსა და თხილ-პანტა-მაჟალოს იწუნებდა, ერთი სიტყვით, მადა ძალიან
დიდი ჰქონდა და ძუძუე
... კითხვის გაგრძელება »
დათვი, მელა და მგელი დაძმობილდნენ და წავიდნენ საჭმლის საშოვნელად. ნახირს ერთი
მსუქანი ფური ჩამორჩენოდა, ძმობილებმა უპატრონო ფური დაიმარტოხელეს, ერთ
უღრან-უდაბურ ადგილზე შეიმწყვდიეს და გაფატრეს. დასხდნენ და დაიწყეს ბჭობა, როგორ
გავიყოთო. მელამ თქვა:
- ვინც ჩვენში ყველაზე ხნიერი იყოს, ეს ძროხა სულ იმას დარჩესო. - და პირველმა
თვითონ დაიწყო: - მე იმ ხნისა ვარ, როცა ცა და დედამიწა გაჩნდა და ქვეყანაზე ჩემს
მეტი სულიერი არ არსებობდაო.
- მართლაც ძალიან ხნიერი ყოფილხარო, - მოუწონა დათვმა და მგელს ჰკითხა: - აბა,
შენ როდინდელიღა ხარო?
მგელმა თქვა:
- ცა და ქვეყანა რომ გაჩნდა, პირველი შვილი სწორედ მაშინ მომიკვდაო.
ჯერი დათვზე მიდგა, ბიძამ ცერად შეხედა ორივეს და თქვა:
- მე ჯერ ორი წლისაც არა ვარ, მაგრამ თუ კარგი ბიჭები ხართ, მიდით და ამ ძროხას
პირი დააკარეთო.
სწორედ ამაზეა ნათქვამი, - ძალა აღმართსა ხნავსო. მიდგა დათვის ძროხას და მგელსა
და მელას ერთი ჩიჩქიც არ უწილადა.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, - იყო ერთ ქალაქში ერთი მჭედელი.
შვილები არ ჰყავდა, თუმცა გულით კი უნდოდა, რომ ჰყოლოდა.
ერთხელ მჭედლის ცოლი წყალზე წავიდა. კოკა წყალს შეუდგა და ავსებას დაელოდა.
უცბად ხედავს, რომ წყალს სამი თურაშაული ვაშლი მოაქვს. მჭედლის ცოლი დასწვდა
ვაშლებს და სახლში წაიღო. ერთი ვაშლი ქმარს მისცა, ერთი თვითონვე შეჭამა და ერთი
შუაზე გაიყვეს.
ვაშლის ჭამის შემდეგ მჭედლის ცოლი დაორსულდა. მალე გავიდა ცხრა თვე და ერთ
საღამოს დედის მუცლიდან ბავშვმა დაიძახა:
- წადით, მღვდელი მოიყვანეთ, რომ დაბადებისთანავე მომნათლოს, თორემ გავჩნდები თუ
არა, იმავ წამს ცაში გავფრინდებიო.
მართლაც დაბინდდა თუ არა, ვაჟი დაიბადა, მაშინვე მონათლეს და, რაკი ბინდისას
დაიბადა, ივანე მწუხრისა დაარქვეს. მოწოვა თუ არა ბავშვმა ძუძუ, იმავ წამს ზეცაში
გაფრინდა. ის იყო, მღვდელი უნდა წასულიყო, რომ დედის მუცლიდან ახლა მეორე ბავშვმა
დაიძახა:
იყო და არა იყო რა, იყო სამი ძმა. მშობლების
გარდაცვალების შემდეგ ისინი გაიყარნენ და ქონება გაიყვეს. ბოლოლა ძმამ თავის წილ
ქონებაზე უარი თქვა, ძმებს დაუტოვა, მხოლოდ მამაპაპეული ცული აიღო და ბედის
საძიებლად წავიდა. წავიდა და ერთ ბატონს დაუდგა მოჯამაგირედ.
ერთ დღეს ბატონმა ბოლოლა ძმა ტყეში გაუშვა შეშის
მოსაჭრელად. ბიჭმა გაიმზადა სამი დღის საგზალი, აიღო სახლიდან წამოღებული ცული და
გაუდგა გზას. ბევრი შეშა მოჭრა, დაიღალა და პურის საჭრელად მდინარეზე ჩავიდა.
ძალიან სწყუროდა. წყალს დაეწაფა, თავი ვერ შეიკავა და მდინარეში გადავარდა. თვითონ
გადარჩა, ცული კი წყალში ჩაუვარდა. ბევრი ეძება, ბევრი იწვალა, მაგრამ ამოდენა
მდინარეში ცულს აბა რას იპოვიდა!
რა ექნა საწყალს. ჩამოჯდა ქვაზე და ჩასძახა წყალს:
- ჩემი ცული გამომიჩინე, ღმერთი არა გწამს! უცულოდ
რა გავაკეთო!
სად იყო და სად არა, მდინარის ნაპირას ერთი
წვერიანი კაცი გამოჩნდა.
- გამარჯობაო, - უთხრა ბოლოლას. - კეთილო კაცო,
რას დაღონებულხარ, რა გაგჭირვებიაო? - ჰკითხა.
იყო და არა იყო რა, იყო ერთი კაცი, რომელსაც მეტად ზარმაცი და უქნარა შვილი
ჰყავდა. სანამ ძალა მოსდევდა, არჩენდა შვილს, არაფერს აკლებდა, მაგრამ ბოლოს
მოხუცდა და ოჯახის შენახვა გაუჭირდა. იფიქრა, ბიჭი თავისი უქნარობით დაიღუპებაო,
დაუძახა ერთ დღეს და გამოსაცდელად უთხრა: - მე საცაა მოვკვდები და ჩემი ქონება სხვა
უნდა დავუტოვო, რადგან შენ, სულ ერთია, ვერ მოიხმარ, უქნარობით გაანიავებ. მუშაობა
გეზარება, სულ მცირეოდენი ფულის შოვნაც კი არ შეგიძლიაო.
- რატომ არ შემიძლიაო, - იწყინა ბიჭმა.
- თუ შეგიძლია, წადი, შენი ნაშოვნი ფული მოიტანე და ქონებასაც მაშინ დაგიტოვებო.
ბიჭი ხომ არაფრის გამკეთებელი იყო და გადაწყვიტა, ქონება ეშმაკობით ჩაეგდო
ხელში. სახლში ჩუმად აიღო მამის ფული, წავიდა, ქუჩა-ქუჩა უქმად იხეტიალა, საღამოს
დაბრუნდა შინ, მამას მისივე ფული მოუტანა და უთხრა:
იყო ერთი დიდებული ხელმწიფე. როდესაც დაბერდა და სიკვდილის ჟამი დაუდგა, დაუძახა
თავის ერთადერთ მემკვიდრეს და უთხრა:
- შვილო, ხომ ხედავ, დღეს არა, ხვალე მოვკვდები, ფეხი სამარეში მიდგას, ქვეყანა
შენს ხელთ უნდა მოექცეს. წადი და ყველა მხარეში თითო სახლი აიშენე, რომ გაჭირვება
იქნება, თუ სხვა რამ, თავი იქ შეაფაროო.
შვილმა გაუგონა მამას, დაუხანებლად ადგა, წაიღო ფული და წავიდა. თავის
სახელმწიფოში, სადაც კი მოეწონა ადგილი, მთა იყო, გორა, სოფელი თუ ტყე, მშვენიერი
სახლები ააშენა. როცა ყველგან მორჩა სახლების აშენებას, დაბრუნდა მამასთან.
მამამ ჰკითხა:
- რა ჰქენი, შვილო, ააშენე ყველგან სახლები, როგორც გითხარი, თუ არაო?
- ავაშენე, - უპასუხა გულდამშვიდებით შვილმა, - სადაც ან მთა, ან კორდი
მომეწონა, ყველგან მშვენიერი სასახლე დავდგიო.
- ვაჰ, შენს მტერსა, შვილო, შენ ის სახლები არ აგიშენებია, რაც მე გითხარი.
ცარიელი სახლები გაჭირვებაში კაცს ვერ შეიფარებს. მე ის გითხარი, წადი, ყველგან
თითო პატიოსანი კაცი დაიმეგობრე, შეიყვარე და შენი სახლი ის
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ძლევამოსილი
ხელმწიფე და ჰყავდა ერთი მზეთუნახავი ქალი. ქალს გათხოვების დრო რომ მოუვიდა, მამამ
გამოაცხადა, ჩემს მზეთუნახავს იმას მივათხოვებ, ვინც უკვდავების ვაშლს მომიტანსო.
მიდიოდნენ მთხოვნელები უკვდავების ვაშლის მოსატანად, მაგრამ უკან აღარავინ
ბრუნდებოდა.
იმ სახელმწიფოში ერთი სახელგანთქმული მეჩონგურე ცხოვრობდა. ხელმწიფის
მზეთუნახავი ასული იმასაც გულში ჩავარდნოდა, მაგრამ თხოვნას ვერ ბედავდა, - უბრალო
მეჩონგურეს ხელმწიფე ქალს არ მომცემსო. ბოლოს, როგორც იქნა, გაბედა, წავიდა
ხელმწიფესთან და თავისი სურვილი გაუმჟღავნა. ხელმწიფე ჯერ განრისხდა, ამ გლახამ
ქალის თხოვნა როგორ გამიბედაო, და თავის მოკვეთა განიზრახა, მაგრამ მერე
გადაიფიქრა, - ამისი ცოდო მე რად დავიდოო, სულერთია უკვდავების მცველი გველეშაპი
შეჭამსო, და სხვების მსგავსად, ისიც უკვდავების ვაშლის მოსატანად გაგზავნა.
მეჩონგურემ აიღო თავისი ჩონგური და გაუდგა გზას. ბევრი იარა, თუ ცოტა,
ცხრა მთა გადაიარა, ცხრა მინდორი გადალახა და მიადგა ერთი სალი
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, იყო ერთი პატარა ბიჭი. დედა ადრე მოუკვდა და მამამ
მეორე ცოლი მოიყვანა. დედინაცვალი ერთი ავი და აშარი ქალი გამოდგა. გერს დღემუდამ
სცემდა და ცეცხლის კალოში აყენებდა.
ბიჭს ერთი ხარი ჰყავდა. სახელად წიქარა ერქვა, ძალიან უყვარდა.
ყოველდღე მინდორში დაჰყავდა, დაბინდებამდე აძოვებდა, აბანავებდა, ჩრდილში
ასვენებდა, რომ სიცხეს არ შეეწუხებინა და მისი მოვლით თვითონაც ერთობოდა.
დედინაცვალი კი არა ცხრებოდა, გერის თავიდან მოშორება უნდოდა.
სხვაფრივ რომ ვერას გახდა, ადგა და ერთხელ თავი მოიავადმყოფა, დაიწყო
ტყუილი კვნესა და გმინვა. ქმარმა ჰკითხა:
- რა გიშველისო?
- წიქარას გულ-ღვიძლის გარდა ვერაფერი მომარჩენსო, - უთხრა ქალმა.
იცოდა, წიქარას დაკვლა ბიჭს დარდით დაასნეულებდა და ბოლოს მოუღებდა.
მამა შეწუხდა ამ სიტყვების გაგონებაზე, მაგრამ რას იზამდა, ქალი რომ
ლოგინიდან აღარა დგებოდა, გადაწყვიტა, დაეკლა წიქარა.
ერთხელ სოფლის განაპირას ერთი გლეხი ყანას ხნავდა. გლეხს კატაც თან
წამოჰყოლოდა და ტყის პირას ჩიტებსა და კალიებზე ნადირობდა. უცბად ტყიდან ვეფხვი
გამოვარდა, დაინახა კატა და გაკვირვებულმა ჰკითხა:
- შენ, ძამიავ, როგორც ვატყობ, ჩემი მოდგმისა უნდა იყო და რა
უბედურება დაგმართნია, რომ ასე დაპატარავებულხარო?
- ეჰ, ძმაო, - უთხრა კატამ, - შენ რომ ჩემს ბატონს იცნობდე, მაგას
აღარ შემეკითხებოდიო.
- მერე და, ვინ არის შენი ბატონიო?
- ადამიანიო.
- აბა, ერთი დამანახვე და შენი დაჩაგვრისათვის სამაგიეროს მე
გადავუხდიო, - დაიღრინა ვეფხვმა.
- არ გირჩევ, - უთხრა კატამ, - მოგერევაო.
მაგრამ ვეფხვმა არ დაიშალა და კატაც გაუძღვა, მიიყვანა თავის
პატრონთან და უთხრა: - აი, ეს არის ჩემი ბატონიო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა. იყო ერთი ბერიკაცი. ეს ბერიკაცი
უშვილოდ დაბერებულიყო. ისიც და მისი ცოლიც სულ იმას ევედრებოდნენ ღმერთს, რომ შვილი
მიეცა მათთვის. გავიდა ხანი და მიეცათ შვილი, მაგრამ უბედური ბერიკაცი კი მოკვდა.
ცოლს მწუხარებით რძე დააკლდა და ბავშვის რჩენა არ შეეძლო. ბავშვი ერთ კოჭლ ირემს
მიაბარა და სთხოვა: შენ გამიზარდეო. ბავშვი მიეჩვია ირემს, ტყეში თან დასდევდა და
როცა მოუნდებოდა, ძუძუს სწოვდა. იმ არემარეში, სადაც ეს ირემი ცხოვრობდა, ხშირად
დადიოდა სანადიროდ მეფის შვილი. ერთხელ ნახა, ბავშვი ირემს რომ დასდევდა. მეფის
შვილმა დაანება ნადირობას თავი და გასწია შინისკენ. შინ რომ მივიდა, მამამ ჰკითხა:
შვილო, რატომ არ ინადირეო? შვილმა არა უპასუხა, მხოლოდ სთხოვა – ეშოვა მისთვის
სამოცდაათი ფუთი ჯაჭვი და ასოცი კაცი ჯაჭვის მსროლელი.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა. იყო ერთი ნახევარწიწილა. ერთხელ
ნაცრის ქექვა დაიწყო.
ქექა და ქექა ნაცარი,
იპოვა ფეტვის მარცვალი.
წაიღო ფეტვის მარცვალი მინდორში, მოხნა მიწა და დათესა. ყანა მოვიდა ისეთი, რომ
უფლის თვალი შიგ ტრიალებდა და ნახევარწიწილაც მოუთმენლად მოელოდა დამწიფებას. დამწიფდა
ყანა, მაგრამ შემოვიდა ბატონის ჯოგი და ერთ ღამეში პირწმინდად გადაძოვა.
ნახა დილას ნახევარწიწილამ თავისი განადგურებული ყანა და ჯავრისაგან გულზე ცეცხლი
მოეკიდა, პირიდან სულ ცოფები ყარა. ადგა და წავიდა ბატონის საძებნელად, რომ ან
ზარალი აენაზღაურებინა, ან სამაგიერო მიეზღო. იარა, იარა და გზაზე ერთი მელია შემოხვდა.
ერთმანეთს „გამარჯობა-გაგიმარჯოს“ უთხრეს და მელამ ჰკითხა:
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა უნდა ყოფილიყო, ერთ სოფელში ცხოვრობდა ღარიბი
ცოლ-ქმარი. ცხოვრობდაო, ვიტყვით, თორემ იმათ ყოფას რა ცხოვრება ეთქმოდა, საჭმელი
იმათ არ გააჩნდათ და სასმელი, ერთი სიტყვით, სულს იქით არაფერი აბადიაო, რომ იტყვიან,
სწორედ ისეთები იყვნენ.
ერთ დღეს მიკრიფ-მოკრიფეს და, როგორც იქნა, ერთი მოხარშვა ლობიო მოაგროვეს. ლობიო
კი შემოდგეს ცეცხლზე, მაგრამ მარილი ერთი მწიკვიც აღარ აღმოაჩნდათ, რომ შეჭამანდისათვის
ექნათ. ცოლმა უთხრა ქმარს:
წადი ქალაქში, წაიღე თუ რამე გროშები გაქვს, და იქნებ ერთი მუჭანახევარი მარილი
მაინც იყიდოო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ჩიტი-ჩიორა. გაზაფხული
რომ დადგა, სხვა ჩიტების მსგავსად, ჩიორამაც ერთი ხშირტოტიანი ხე მონახა და
მოხერხებულ ადგილას ბუდე ჩადგა. ჩაჯდა შიგ, სამი კვერცხი დადო და სამი კვირის თავზე
პატარა ჩიორები გამოჩეკა. როგორც ყველა დედა, ჩიორაც თავს ევლებოდა თავის შვილებს,
დაჰხაროდა, დასჭიკჭიკებდა, უზიდავდა პეპლებს, ბუზებს, ჭია-მატლებს, აჭმევდა და
ზრდიდა.
ერთ კვირაში ბარტყებს შიშველი ტანი ჭრელი და რბილი ბუმბულით შეემოსათ.
დედა-ჩიორა უფრო გახალისდა, მალე ფრთებიც წამოეზრდებათ ჩემს პაწიებს და ბედნიერად
დავაფრენო, ფიქრობდა გულში და ღმერთს მადლობას სწირავდა, რომ მისი შვილები უხიფათოდ
იზრდებოდნენ. მაგრამ სიხარული მალე მწუხარებად შეეცვალა: ერთმა წყეულმა მელამ ბუდეს
მიაგნო, ხის ძირას კუდზე დაყუნცდა და ჩიორას ასძახა:
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ობოლი ბიჭი. ბიჭი ძილში
შულ სიზმრებს ნახულობდა და ამის გამო სახელიც სიზმარა დაარქვეს. ბიჭს ერთი ღვთისგარეგანი
დედინაცვალი ჰყავდა და ყოველდღეს სცემდა და აწამებდა.
ერთხელ დედინაცვალმა მზეზე ხორბალი გაფინა გასაშრობად და გერიც გვერდით მოუსვა,
- უყურე, ქათმებმა არ აკენკონო, - სიზმარა ერთხანს თვალფხიზლად დარაჯობდა ხორბალს,
მაგრამ მალე ძილი მოერია და ჩაეძინა. დაესივნენ საფქვავს ქათმები და კენკვა დაუწყეს.
ამ დროს მოუსწრო დედინაცვალმა, სტაცა ხელი მძინარე ბიჭს და ცემა დაუწყო.
– რა ეშმაკმა დაგაძინა, შე სასიკვდილევ, ხორბალი დაღუპეს ქათმებმაო.
გაეღვიძა ბიჭს და დედინაცვალს შეეხვეწა:
– ნუ მცემ და სიზმარს გეტყვიო.
გაუშვა ხელი დედინაცვალმა და უთხრა:
– აბა, რა ნახე, ჩქარა მითხარიო.
ბიჭმა ნამძინარევი თვალები მოიფშვნიტა და უთხრა:
– სიზმარში ბაღდადს ვიყავი, ცალი ფეხი ბაღდადის თავს მედგა, ცალი – ბოლოს. ერთ
მხარეს მზე მეჯ
... კითხვის გაგრძელება »
ზღაპარ იყო, ზღაპარ იყო,
ღობეს ჩიტი მომკვდარიყო,
ჭერში შავდე, გამხმარიყო,
ჩამოვიღე – დამბალიყო.
დიდ ქვაბში არ ეტეოდა,
პატარაში ლაღე იყო,
ასმა კაცმა ვერ შეჭამა,
ერთი კაცის ლუკმა იყო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, ერთ სოფელში ერთი ალალ-მართალი
და გამრჯე კაცი ცხოვრობდა. ერთი ძროხა ჰყავდა და საბალახოდ უშვებდა. ძროხას იმ
არე-მარეში ყველა ნადირი იცნობდა და პატრონის შიშით ახლოს არცერთი არ ეკარებოდა.
კაცი არხეინად იჯდა შინ, თლიდა კომბლებს და ჭერში აწყობდა. ამიტომ ხალხიც სახელად
კომბლეს ეძახოდა.
ერთ წელიწადს ძროხა ბერწად დარჩა. კომბლემ იფიქრა, ამ ბერწ ძროხას რა უნდა გამოვრჩე,
მოდი, გავყიდი და სამაგიეროდ ცხვრებს ვიყიდი, სხვა თუ არაფერი, გაზაფხულზე მატყლს
მაინც გავპარსავო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო შაშვი მგალობელი, ღმერთი ჩვენი
მწყალობელი, იყო ცხრა ძმა. ძმები ისეთი ღარიბები იყვნენ, რომ ხშირად ლუკმაპური
ენატრებოდათ.
ძალიან რომ გაუჭირდათ შიმშილ-სიტიტვლით, უმცროსმა ძმამ, რომელსაც მეტისმეტი ეშმაკობისათვის
ხუთკუნჭულას ეძახდნენ, ძმებს უთხრა, მოდი, წავიდეთ და ვისმე მოჯამაგირედ დავუდგეთ,
სხვა თუ არაფერი, იქნებ ლუკმაპური მაინც მაძღრად ვიშოვოთო. დაიჯერეს ძმებმა ხუთკუნჭულას
რჩევა, ჩაალაგეს ხურჯინებში თუ რამ ძველმანები ჰქონდათ შინ, გადაიკიდეს მხარზე
და გაუდგნენ გზას.
ბევრი იარეს თუ ცოტა, ბოლოს ერთ უცხო ქვეყანაში გავიდნენ. გზაზე ერთი დევი შემოხვდათ,
დევი მიესალმა ძმებს და ჰკითხა:
- რატომ აყრილხართ ასე დედაბუდიანად, ან სად მიდიხართო?
- სამუშაოს ვეძებთ, გვინდა მოჯამაგირედ ვისმე დავუდგეთ და თავი შევინახოთო.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ქვრივი დედაკაცი, ქმარი
ადრევე მოუკვდა და სამი მცირეწლოვანი შვილი დარჩა – ორი ვაჟი და ერთი ქალი. ღარიბი
კაცის კვალობაზე ქალს პატარა მამულიც ჰქონდა, მაგრამ სიმარტოვის გამო ვეღარ ამუშავებდა.
ხოლო როცა შვილები წამოეზარდნენ, მათ უთხრა:
- სანამ პატარები იყავით, არაფერს გეუბნებოდით, ახლა კი დროა, თქვენს მამულს მიხედოთ
და უპატრონოთო.
შვილებმა არც კი იცოდნენ, თუ მამული ჰქონდათ, და დედას ჰკითხეს:
- სადა გვაქვს მამულიო?
დედამ ასწავლა, სადაც ჰქონდათ მამული, მაგრამ შვილებს ძალიან ეშორათ, - იმ სიშორეზე
სადილს ვინ მოგვიტანსო?
- ოღონდ თქვენ წადით და სადილს ყოველთვის თქვენი და ჩამოგიტანთო.
ძმებს ჭკუაში დაუჯდათ დედის ნათქვამი და მამულში წასასვლელად მოემზადნენ, დედამ
პირველწასვლისას ერთი კვირის სამყოფი საგზალი გაუმზადა, თან ბლომად ხახვი გაატანა
და დაარიგა:
- შვილებო, ეს ხახვი გაფცქვენით და ნაფცქვენი გზაზე დაყარეთ. თქვენი დ
... კითხვის გაგრძელება »
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ზარმაცი და მუქთამჭამელი
კაცი. ცისმარე დღე კერასთან იჯდა, ხელში ჩხირი ეჭირა და ნაცარს ქექავდა. სწორედ
ამიტომ ხალხმა ნაცარქექია შეარქვა.
ნაცარქექიას კარგი მეოჯახე ძმები ჰყავდა.
კაცო, სულ რომ ნაცარს უზიხარ, ან ჭამა არ გინდა, ან სმა, - ეუბნებოდნენ ყოველდღე,
- ადექი, გაისარჯე, იქეთ მიდექ, აქეთ მოდექ და ოჯახში რამე შემოიტანე, თორემ იცოდე,
ჩვენ შენი რჩენის თავი აღარა გვაქვს და სახლიდან გაგაგდებთო.
მაგრამ ნაცარქექია ძმების მუქარას ერთ ყურში რომ შეუშვებდა, მეორიდან გამოუშვებდა.
მობეზრდათ ძმებს მისი უსაქმურობა და ერთ მშვენიერ დღეს მართლაც გააგდეს სახლიდან.
ერთი ხბოს გუდა ნაცრით გაუტენეს და ზურგზე აჰკიდეს, ხელში ჩხირი მისცეს, ჩოხის
კალთაში საგზლად ჭყინტი ყველი გამოუხვიეს და გაისტუმრეს. თან გააფრთხილეს:
ბოდიში ძნელად თუ მოარჩენს მოგრეხილს კისერსა, - და არც მოტეხილი ფეხისთვის არის
უებარი წამალი.
დამალული ჭირი ძნელია, პირდაპირ მოსულს კიდევ როგორც იქნება შეეჭიდება კაცი...
დედაც კაცია, - გვეუბნება ჩვენი ენა, - და მამაცაო.
დიდი სიბრძნეა კაცისა ცნობა თავისა-თვისისა.
დროზე ნახმარი ფარიცა იგივე ხმალი არიო.
ერთი მაქვს - სჯობს ათას გქონდა-ს.
ერი, ერთის ღვაწლის დამდები, ერთს ისტორიულ უღელში ბმული, ერთად მებრძოლი ერთსა
და იმავე ჭირსა და ლხინში გამოტარებული - ერთსულოვნებით, ერთგულებით ძლიერია.
ვინც თვითონ მოიპოვებს სახელს, იგი ბევრით წინ არის იმაზე, ვისაც სახელი
მამა-პაპათაგან რჩენია და რგებია.
ვინც კაცად არ ვარგა, ის არც მამად ივარგებს, არც დედად და არც სხვად რადმე;
იმიტომ, რომ მამობა და დედობა ადამიანური მარტო შვილების გამრავლება და ძუძუს
წოვება არ არის.
ვინც ლაფში თავიდან ფეხებამდე ამოსვრილია, არ შეიძლება ისე შეეხოს სხვას, რომ
თავისი ლაფი იმასაც არ მოაცხოს.
ადამის ჟამის, ადამის ხნისა - ძველისძველი, დიდი ხნისა.
ადამი ბიბლიის „დაბადების“ თავის მიხედვით, ქვეყნად გაჩენილი
ადამიანის სახელია. დღეს, როცა გვინდა ვინმეს ხნოვანება, ღრმად მოხუცებულობა ან
რაიმეს მეტისმეტი სიძველე აღვნიშნოთ, ვამბობთ, ადამის ჟამისა ან ხნისა არისო.
ათასი ქისა მარჩილი - ბევრი, აურაცხელი ფული, უთვალავი სიმდიდრე.
მარჩილი ძველებური ქართული ფული იყო, უდრიდა ქართულსავე ვერცხლის სამ
აბაზს. ფული ძველად ქსოვილისგან შეკერილ ქისებში (მომცრო პარკებში) ედოთ. როცა
უნდოდათ რომელიმე ნივთის დიდი ღირებულება გამოეხატათ, იტყოდნენ, ამას ათას ქისა
მარჩილად ვერ მოგცემო.
აირია მონასტერი - წესი დაირღვა, არეულობაა, უმცროსი უფროსს აღარ
ემორჩი
... კითხვის გაგრძელება »
ჩვენ ხშირად ვხმარობთ ან გვესმის სხვადახვა გამოთქმები, რომელთა
წარმოშობა ბევრმა არ იცის. ეს ხატოვანი სიტყვა-თქმანი სხარტულობისა და სიმახვილის
გამო გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში. ქვემოთ წარმოდგენილი სიტყვები და გამოთქმები
სხვადასხვა წყაროებიდანაა ამოკრეფილი: ბერძნულ-რომაული მითოლოგიიდან და
ლიტერატურიდან, ბიბლიიდან და სხვ. აქ წარმოდგენილია მხოლოდ ის სიტყვები და
გამოთქმები, რომლებიც დროთა განმავლობაში დამკვიდრდა ქართულ მეტყველებაში.
ავგიასის თავლა - წლობით დაგროვებული სიბინძურე, უსუფთაობა, რომელიც
უნდა გაიწმინდოს
საბერძნეთის მეფეს ავგიასს თავისი თავლა უყურადღებოდ ჰქონდა მიტოვებული. გმირს
ჰერაკლეს დაეკისრა ამ საშინლად გაბინძურებული თავლის გაწმენდა. ჰერაკლემ მართლაც
გაწმინდა ეს თავლა. მან მდინარე გაიყვანა თავლაზე და ტალღებმა გადარეცხეს
სიბინძურე.
აი, სად ყოფილა ძაღლის თავი დამარხული - ამ გამოთქმას ხმარობენ მაშინ,
როცა რამეს დიდხანს ეძებენ და იპოვიან
იყო და არა იყო რა, იყო ერთი გვრიტი, ცხოვრობდა თავისთვის ერთ ხეზე, იდგამდა ბუდეს,
ჩეკდა ბარტყებს და მზრუნველადაც უვლიდა, - ადრე დილიდან მზის ჩასვლამდე ფრთებჩაუკრეფლად
დაფრინავდა და შვილებს საზრდოს უზიდავდა. საღამოობით დაღლილ-დაქანცული, მაგრამ
ბედნიერი, ჩამოჯდებოდა ბუდის გვერდით და მიდამოს ნელი გვრინით ატკბობდა.
ერთხელაც ბარტყებისათვის საჭმლის საშოვნელად შორს მოუხდა გაფრენა და ბუდეს დიდი
ხნით მოშორდა. ერთმა გლეხმა ამით ისარგებლა, ამოსხა ბუდიდან გვრიტის პაწაწინა ბარტყები
და შინ წაიყვანა.
დაბრუნდა გვრიტი შორეული მოგზაურობიდან და საზრდოც - ჭიაღუა და მსუქანი მატლები
- ბლომად მოიტანა, მაგრამ სადღა არიან ბარტყები? ბუდე ცარიელი დახვდა. დაღონდა
გვრიტი, ბუდის გევრდით ფრთებჩამოყრილი ჩამოჯდა და მწარედ ატირდა.
ტირილით რომ გული მოიოხა, ადგა და შვილების საძებნელად წავიდა. ცოტა გზა რომ გაიარა,
წინ მამალი შემოხვდა და ჰკითხა:
მეგობარი ამქვეყნად ყველას სჭირდება – კაცსაც, პირუტყვსაც, ნადირ-ფრინველსაც და
პაწაწინა არსებას – მწერსაც. ჰოდა, ერთხელ ერთი რწყილი და ჭიანჭველა დაძმობილდნენ
და გაუდგნენ გზას ერთად. იარეს ბედნიერად, გადალახეს ბევრი მთა, ბევრი მინდორი
და ბოლოს ერთ მოზრდილ რუს მიადგნენ. რწყილმა უთხრა ჭიანჭველას:
- მე გადავხტები და შენ რას იზამო?
- მეც გადმოვხტებიო, - მიუგო ჭიანჭველამ.
რწყილმა ისკუპა და გადახტა. ისკუპა ჭიანჭველამაც და შუა წყალში კი მოადინა ტყაპანი.
წაიღო წყალმა ჭიანჭველა, ხედავს, საშველი აღარ არის და რწყილს შეეხვეწა:
- ძმობილო, მიშველე რამე, ნუ დამახრჩობო.
რწყილს თვითონ შველა არაფრით შეეძლო, ამიტომ ახტა, დახტა, მივიდა ღორთან და შეეხვეწა:
- ღორო, მომეც ჯაგარი,
დავგრეხ თოკსა-ბაწარსა,
ჩავუგდებ და ამოვიყვან
ჩემს ძმობილ ჭიანჭველასა.
ღორმა ყურადღებით მოუსმინა და უთხრა:
- შენ რომ ჩემთვის რკო არ მოგიტანიაო?
რწყილი ისევ ახტა, დახტა, მივიდა მუხასთან და სთხოვა:
ერთი მოხუცებული კაცი ვენახს რწყავდა თან ღვინოს შეექცეოდა. აიღო სავსე
ჩარექა, ცერი ყურში გაუყარა და თავისი თავი ასე დალოცა: ღმერთო, დამასწარ
მრავალ ამ დროს. ამ ხნის კაცი ვარ, ჯერ თავი ჩემთვის არავის გაუტეხნია და
ნურც მივალ იმ ზომამდის, რომ ვინმემ გამიტეხოსო.
ერთი ჯეელი ბიჭი ყურს უგდებდა მოხუცის ლოცვას. აიღო თოხი და წყალი
თავის ვენახს მიუგდო. რა წყალი შეუწყდა მოხუცს, გაჯავრებული წყლის
სათავისაკენ გაეშურა. სათავეში თოხით ხელში ვიღაც ყმაწვილი დაინახა,
რომელსაც წყალი თავის ვენახში გადაეგდო, მოხუცი შეეკითხა:
- რატომ გადამიგდე წყალიო?
ახალგაზრდამ უთხრა:
- ჩემი ჯერიაო.
- რათა კაცო, ჩემი ჯერი არ არიო?
- შენი ჯერი იყო. მაგრამ მე უნდა მოვრწყა ახლა.
მოხუცმა რა შეატყო ახალგაზრდას - შარზეაო, უთხრა:
- კარგი და დღეს შენ მორწყე, შვილო, ხვალ კი მე მოვრწყავო!
ახალგაზრდამ უთხრა:
- ხვალაც მე მინდაო.
- კარგი და რაკი ხვალაც შენ გინდა, მე კიდევ ზეგ მოვრწყავ.
- არა, ზეგაც მე მინდა.
- კარგი და რაკი ზეგაც შენ გინდა, მაზეგ მე
... კითხვის გაგრძელება »
ქართული ზეპირსიტყვიერება ერთ-ერთი უძველესი და უმდიდრესი ხალხური
შემოქმედებაა. საუკუნეებს გაუძლეს და ჩვენს დრომდე მოაღწიეს
წინაქრისტიანულმა, წარმართობისდროინდელმა ქართულმა მითებმა: ამირანის,
კომპალას, პირქუშის, სამზევარისა და სხვათა სახით.
დიდი ხნის წინათ
იხსენიებენ ქართული წერილობითი წყაროები ზღაპარს, მას არაეთგზის ვხვდებით
აგრეთვე ძველ ქართუილ მწერლობაში. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ჟანრის
მნიშვნელობა ძირითადად დღესაც იგივეა რაც მას უძველეს წარსულში ჰქონია.
ჩვენს
წინაპრებს ზღაპარი ესმოდათ, როგორც ფანტაზიის მეშვეობით შექმნილი,
მოგონილი ამბავი და მას ყოველთვის სინამდვილის საპიპრისპირო მნიშვნელობით
ხმარობდნენ: ერთ ძველ ნაწერში ვკითხულობთ: ,,არა ვითარცა ტყუილსა და
ზღაპარსა, არამედ ჭეშმარიტსა ხილულსა ვიტყვ“. ე. ი. ის ამბავი რაც
ხილულია, თვალით დანახულია, ზღაპარი არ არის.
სულხან-საბა
ორბელიანის განმარტებითაც ზღაპარი ,, არს მოგონებულ ტყუილი ამბავად
შემჭევრებული და არა ქმნილი მყოფობით“, ე. ი. ზღაპარი მოგონილია და არა
ნამდვილად მომხდარი ამბავი.
ზღაპარი ხალხური სიბრძნის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ძველი და პოპულარული
ჟანრია. იგი ძალიან დიდი ხნის წინათ ზეპირად შეუქმნიათ ჩვენს წინაპრებს.
ზეპირად იმიტომ, რომ იმ დროს, როდესაც ეს ზღაპრები იქმნებოდა, ჯერ კიდევ
არ იცოდნენ ასოების წერა. შემდეგ კი ამ ზეპირად მონათხრობს ხალხი მოსნენით
იმახსოვრებდა და კვლავ ზეპირად გადასცემდა შთამომავლობას. მრავალი ასეული
წლის განმავლობაში ეს ზეპირი ფანტასტიკური მოთხრობები ასე გადადიოდა
კუთხიდან კუთხეში და თაობიდან თაობაზე.
განსაკუთრებით დიდი იყო
ზღაპრის დანიშნულება მანამ, სანამ ხალხი დამწერლობას განავითარებდა.
მაგრამ არც დამწერლობას და არც წიგნს ზღაპარი არ მოუსპია. იგი მწერლობის
მხარდამხარ ვითარდებოდა და ვრცელდბოდა, რადგან მას თავისი ფუნქცია და
ტრადიცია ჰქონდა.
ასე მოაღწია ზღაპარმა იმ უხსოვარი დროიდან
ჩვენამდე. ცხადია, მას თავისი უძველესი სახე უცვლელად არ შერჩენია; იგი
განვითარებადი საზოგადოების თანამგზავრი იყო და მასთან ერთად თვითონაც
ვითარდებოდა. საზოგადოების შესაბამისად იცვლებოდა ზღაპრეის მოყივები და
იდეები, იხვეწებოდა ფორმა და ბოლოს იგი მ
... კითხვის გაგრძელება »
- სატრფომ მითხრა, თქვენთან ვიცეკვებ, წითელ ვარდებს თუ მომიტანთო, - წამოიძახა
ახალგაზრდა სტუდენტმა, - მაგრამ ჩემს ბაღში ერთი წითელი ვარდიც კი არ მოიძებნება.
ქორწილის შემდეგ დედინაცვალმა მალევე გამოამჟღავნა ბოროტი ზნე. ის კარგად ხვდებოდა,
რომ ლამაზი, გულკეთილის გერის გვერდით მისი ღვიძლი შვილები კიდევ უფრო უხასიათო
და მახინჯები ჩანდნენ. ამიტომ გერი შეიძულა და აიძულებდა, სახლში ყველაზე ბინძური
საქმე ეკეთებინა.
იყო
და არა იყო რა, იყო ერთი ავი და ბრაზიანი ლომი. როცა მოშივდებოდა, იმის მრისხანებას
საზღვარი აღარ ჰქონდა - დაერეოდა მხეცებს და სულ მუსრს ავლებდა.
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, იყო ერთი ზარმაცი და მუქთამჭამელი
კაცი. ცისმარე დღე კერასთან იჯდა, ხელში ჩხირი ეჭირა და ნაცარს ქექავდა. სწორედ
ამიტომ ხალხმა ნაცარქექია შეარქვა.
