იყო და არა იყო რა, ერთ ქვეყანაში ცხოვრობდა მდიდარი, წარჩინებული ვაჭარი. უცხო და ძვირფასი საქონელი, თვალ-მარგალიტი, ოქრო და ვერცხლი უზღვავი და უთვალავი ებადა. ვაჭარს სამი ქალიშვილი ჰყავდა, სამივე კალმით ნახატი, მაგრამ უმცროსი ყველას სჯობდა. მამას ძლიერ უყვარდა თავისი უფროსი ქალები, მაგრამ უმცროსი ორივეს ერჩივნა, რადგან მზეთუნახავიც იყო და მამის გულის გამხარებელიც. ერთხელ ვაჭარმა ცხრა მთას იქით გამგზავრება დააპირა თავის საქმეებზე და თავის ტურფა ქალებს დაუბარა: „ჩემო საყვარელო, ჩემო ტკბილო და ლამაზო შვილებო. ცხრა მთას იქით მივდივარ საქმეზე და არ ვიცი, რამდენ ხანს დავყოფ გზაში. თუ ჩემს არყოფნაში პატიოსნად იცხოვრებთ, რიდითა და კრძალვით იქნებით, ისეთ საჩუქრებს ჩამოგიტანთ, როგორსაც მოისურვებთ. სამი დღე მომიცია ვადა, იფიქრეთ და მითხარით, ვის რა საჩუქარი გინდათ“. იფიქრეს ქალებმა სამი დღე და სამი ღამე და ეახლნენ მერე მამას. მამამ ჰკითხა, აბა, ვის რა გწადიათო. უფროსმა ქალმა მდაბალი თაყვანი სცა და მოახსენა: „ჩემო საყვარელო ბატონო მამა! არ გთხოვ არც ოქროს და არც ვერცხლს, არც ფარჩასა და აბრეშუმს, არც შავი სიასამურის ბეწვსა თუ მარგალიტს, ჩამომიტანე მხოლოდ პატიოსანი თვლებით მოოჭვილი ოქროს გვირგვინი, რომ ბადრ მთვარესა და ცხრათვალა მზესავით ანათებდეს და უკუნ ღამეს დღესავით აჩახჩახებდეს“. ჩაფიქრდა ვაჭარი და უთხრა: „კარგი, ჩემო საყვარელო და ტურფა ასულო, ჩამოგიტან გვირგვინს: ზღვის გაღმა ერთი კაცი მეგულება, რომელიც უთუოდ მაშოვნინებს; ეგ გვირგვინი ცხრა მთას იქით ერთ მეფის ასულს მაღალ კლდეზე, სამი საჟენის სიღრმეზე გათხრილ, სამი რკინის კარით აჭედილ გამოქვაბულში აქვს შენახული და ზედ სამი გერმანული კლიტე ადევს. ძნელი საქმეა, მაგრამ ჩემს ფულს წინ არა დაუდგება რა“. მდაბალი თაყვანი სცა შუათანა ქალმა და მოახსენა: „ჩემო ბატონო, საყვარელო მამავ! არ გთხოვ არც ოქროს და არც ვერცხლს, არც ფარჩასა და აბრეშუმს, არც სიასამურის შავ ბეწვს, არც მსხვილი მარგალიტის ყელსაბამს, არც პატიოსანი თვლების გვირგვინს, ჩამომიტანე მხოლოდ აღმოსავლური ბროლის მთლიანი და უზადო სარკე, რომ ჩავიხედო და ცის ქვეშეთის მთელი მშვენება დავინახო, რომ ჩავიხედო და უბერებელი გამხადოს, ქალწულებრივი სილამაზე უფრო მომემატოს“. დაფიქრდა პატიოსანი ვაჭარი, ბევრი იფიქრა და ბოლოს თავის ქალს უთხრა: „კარგი, ჩემო საყვარელო, ტურფა ასულო, გიშოვი ბროლის სარკეს; ეგ სარკე სპარსეთის მზეთუნახავ მეფის ასულს აქვს დამალული სამასი საჟენი სიმაღლის კლდეზე მდგარ ქვის კოშკში, შვიდი რკინის კარს უკან, შვიდი რკინის კლიტე ადევს ზედ. იმ კოშკზე სამიათას საფეხურიანი კიბე ადის, ყოველ საფეხურზე თითო სპარსელი მეომარი დგას, დღედაღამ ხელთ ჯავარდნის გაშიშვლებული ხმლები უპყრიათ, იმ კოშკის რკინის გასაღები კი მეფის ასულს ქამარზე ჰკიდია. ზღვის გაღმა მეგულება ერთი კაცი, ვინც მაგ სარკეს მაშოვნინებს. შენი სათხოვარი შენი დისაზე უფრო ძნელია, მაგრამ ჩემს ფულს წინ ვერა დაუდგება რა“. მდაბალი თაყვანი სცა უმცროსმა ქალმა და უთხრა: „ჩემო ბატონო, საყვარელო მამავ! არ მინდა არც ოქრო, არც ვერცხლი, არც ფარჩა-აბრეშუმი, არ მინდა ციმბირის სიასამურის შავი ბეწვი, არც მსხვილი მარგალიტის ყელსაბამი, არც პატიოსანი თვლების გვირგვინი, არც ბროლის სარკე, ჩამომიტანე მხოლოდ ალისფერი ყვავილი, რომლის ბადალი ამ ქვეყანაზე არსად იპოვებოდეს“. ჩაფიქრდა პატიოსანი ვაჭარი, ბევრი ფიქრის შემდეგ თავის უმცროს ქალს მოეხვია, აკოცნა, გულში ჩაიკრა და უთხრა: შენს დებზე ძნელი საქმე კი დამავალე: როცა იცი, რას ეძებ, ქვას გახეთქ და მოძებნი, მაგრამ როცა არ იცი, სად უნდა ეძიო? ალისფერი ყვავილი ძნელი საპოვნი არ არის, მაგრამ საიდან გავიგო, რომ მისი ბადალი ამ ქვეყანაზე არსად არის? მე კი შევეცდები, ოღონდ საჩუქარზე მერე არ დამემდუროო.

ვაჭარმა თავისი ლამაზი, ტურფა ქალები თავ-თავიანთ პალატებში გაისტუმრა და ცხრა მთას იქით გასამგზავრებლად მოემზადა. გაუდგა გზას, მოიარა უცხო ქვეყნები, გადავიდა ერთი სახელმწიფოდან მეორეში, თავის საქონელი ერთი სამად გაჰყიდა, უცხო იაფად იყიდა, სხვა საქონელზე გაცვალა და ოქრო-ვერცხლი მოიგო, დატვირთა ოქროთი ხომალდები და შინ გაგზავნა. უშოვა უფროს ქალიშვილს პატიოსანი თვლებით მოოჭვილი გვირგვინი, უკუნ ღამეს დღესავით რომ აჩახჩახებდა. უშოვა შუათანა ასულს სანუკვარი საჩუქარი - ბროლის სარკე, სადაც ამ ცისქვეშეთის სილამაზე ჩანდა, ქალწულის პირისახეს უბერებელს ხდიდა და მშვენებას მატებდა. ოღონდ ვერ აუსრულა სათხოვარი თავის საყვარელ უმცროს ქალს, ვერ უშოვა ალისფერი ყვავილი. მოიარა მთელი სამეფო ბაღები, ხელმწიფეთა თუ ხონთქართა წალკოტები, ნახა ბევრი ისეთი ალისფერი ყვავილი, ზღაპრადაც რომ არ გაეგონა კაცს, მაგრამ ვერავინ მისცა პირობა, ამ ყვავილის ბადალი ქვეყნად არ მოიძებნებაო.

აგერ, ადგას გზას ვაჭარი თავის ერთგულ მსახურთან ერთად, მიარღვევს უდაბნოს ქვიშას, უსიერ ტყეს. მოულოდნელად თავს ყაჩაღები დაესხნენ, თურქი და ინდოელი ურჯულოები. რა დაინახა, უბედურება არ ამცდებაო, ვაჭარმა მიატოვა თავისი მდიდარი ქარავნები და უღრან ტყეს მისცა თავი, - მირჩევნია, ნადირმა დამგლიჯოს, ვიდრე იმ ურჯულოებს ჩავუვარდე ხელში და სული ტყვეობაში დავლიოო. იარა, იარა ამ უსიერ, გაუვალ ტყეში. რაც უფრო შორს მიდის, გზა-სავალი უადვილდება, ხეები თითქოს გზას აძლევენ, ხშირი ბარდნარი განზე იწევს. უკან გაიხედავს, ეკალ-ბარდებია, მარჯვნივ გაიხედავს, კუნძები და მორები ყრია, კურდღელი ვერ გაძვრება, მარცხნივ გაიხედავს, იმაზე უარესი სურათია. უკვირს ვაჭარს, ეს რა სასწაულია მის თავს. მიდის მაინც წინ. გაკვალულ ბილიკს მიჰყვება. იარა ასე ერთი დღე. არც ნადირის ღრიალი ისმის, არც გველი სისინებს სადმე, არც ბუ გაჰკივის, არც ჩიტი ჭიკჭიკებს: თითქოს იმ არე-მარეს ყველა სულდგმული ამოწყვეტილა. აგერ, დაღამდა კიდეც. ისე ბნელა, თვალთან თითს ვერ მიიტან. უცებ წინ დაფიონი გაკრთა. ვაჭარმა გაიფიქრა: „ეტყობა, ტყე იწვის. იქ რად წავიდე, ცეცხლში რად ამოვიხრუკო და ამოვიბუგოო?“ მობრუნდა უკან - გზა არ არის, მარჯვნივ და მარცხნივ მიიხედა, არც იქ გაისვლება; ნაბიჯი წინ წადგა, იქ გზა მიდის. „მოდი, ერთ ადგილზე დავდგები, იქნება დაფიონმა სხვა მხარეს გადაიწიოს, ან სულაც ჩაქრესო“. დგას და უცდის, მაგრამ დაფიონი მისკენ დაიძრა და იქაურობა გაანათა. ვაჭარმა იფიქრა, იფიქრა და გადაწყვიტა, წინ წასულიყო: „სადაცაა ბედი შენი, იქ მიგიყვანს ფეხი შენიო“, - უთხრა თავის თავს. გადაიწერა პირჯვარი და გასწია. რაც უფრო შორს მიდის, მით უფრო ნათდება გარემო, დღესავით ჩახჩახებს იქაურობა, თუმცა არც ცეცხლი გუგუნებს და ტკაცა-ტკუცი ისმის. ბოლოს ერთ გაშლილ მინდორზე გამოვიდა. შუა მდელოზე დგას უზარმაზარი სასახლე, სწორედ რომ ხელმწიფის სასახლის დარი. ბრწყინავს და ელავს ოქრო-ვერცხლითა და პატიოსანი თვლებით, ათასფრად ელვარებს, თვალს ვერ გაუსწორებს კაცი, ცხრათვალა მზესავით ჭრის თვალს მისი შუქი. სასახლის ღია სარკმლებიდან ისეთი ნარნარი მუსიკა ისმის, ჯერ მის ყურს რომ არ სმენია.

ვაჭარი ალაყაფის კარით განიერ ეზოში შევიდა და მარმარილოთი მოკირწყლულ ბილიკს დაადგა. აქეთ-იქით დიდი და პატარა შადრევნები ჩქეფს. აუყვა ყაზიყირმიზის მაუდით დაფენილ ოქროს მოაჯირიან კიბეებს და ერთ დარბაზში შევიდა. კაციშვილის ჭაჭანება არ არის, არც მეორე, მესამე, მეხუთესა და მეათე პალატში ჩანს ვინმე. იქაურობა მეფურადაა მორთული, ადამიანის თვალს მსგავსი არასდროს უნახავს და არც გაუგონია: ოქრო თუ ვერცხლი, აღმოსავლური ბროლი, სპილოსა და მამონტის ძვალი. უკვირს პატიოსან ვაჭარს ასეთი ენით აუწერელი სიმდიდრე, უკვირს, პატრონი მაინც სად არისო. პატრონს ვინ ჩივის, მსახურებიც არ ჩანან. მუსიკა კი უკრავს და უკრავს. ვაჭარმა გაიფიქრა: „ყველაფერი ჩინებულია, მაგრამ საჭმელი არააო“. გაფიქრება და მის წინ სუფრის გაშლა ერთი იყო. მერე რა სუფრა გაიშალა: რა ოქროსა და ვერცხლის ჭურჭელი, სულო და გულო, რა საჭმელი, რა ღვინოები და ტკბილი სასმელები! ბევრი არ უფიქრია, სუფრას მიუჯდა, ჭამა და სვა, რამდენიც უნდოდა, ერთი დღე ხომ პირში არაფერი ჩასვლოდა. ენა ვერ იტყვის, რა კერძები იყო, სულ თითებს ჩაიკვნეტდა კაცი. ტყე-ღრეში ნახეტიალებ ვაჭარს კი მაგრად მოშიებოდა. კარგად რომ დანაყრდა, სუფრიდან ადგა, მაგრამ პურმარილისათვის თავი ვის დაუკრას და მადლობა ვის გადაუხაროს?! ადგა თუ არა, გაწყობილი სუფრაც იმწუთსვე გაქრა. მუსიკა კი უკრავს განუწყევტლივ. უკვირს ვაჭარს ეს საოცრება და სასწაული, დადის მორთულ-მოკაზმულ პალატებში და ცქერით ვერ ძღება. „კარგი იქნება ახლა ძილი და მოსვენებაო“, - გაიფიქრა ვაჭარმა. გაფიქრება და საწოლის გაჩენა ერთი იყო. საწოლი, მაგრამ რა საწოლი! ბაჯაღლო ოქროსი, ერთიანად მოჩუქურთმებული, ბროლის ფეხებით, ზედ ვერცხლისფერი ფარდა ჰკიდია, რომელსაც მარგალიტის ფოჩი მიუყვება. ლოგინზე გედის ბუმბულის ქვეშაგები აგია. უკვირს ვაჭარს ეს ახალი საკვირველება და სასწაული. ჩაწვა ბუმბულის ქვეშაგებში და აბრეშუმივით წმინდა და რბილი ვერცხლისფერი ფარდა ჩამოაფარა, პალატში დაბნელდა, მუსიკაც შორიდან მოისმოდა. „ეჰ, ნეტავ ჩემი ქალები სიზმარში მაინც მაჩვენა“, - ინატრა ვაჭარმა და მაშინვე ძილი მოერია.

რომ გაეღვიძა, გონს უცბად ვერ მოეგო: მთელი ღამე თავის ტურფა ქალებს ხედავდა. უფროსი და შუათანა დები ძალზე მხიარულად იყვნენ, მხოლოდ მისი საყვარელი, პატარა ქალი იყო დაღონებული. უფროსსა და შუათანას მდიდარი საქმროები გამოსჩენოდათ და გათხოვებას აპირებდნენ, მამის ლოცვა-კურთხევას ვინღა ელოდა. მის საყვარელ, პატარა ქალს კი საქმროების გაგონება არ უნდოდა, ვიდრე მამა არ დაბრუნდებოდა. გაუხარდა და თან გულიც დაწყდა ვაჭარს. წამოდგა აბუმბულებული ლოგინიდან. ტანსაცმელი გაწმენდილ-გამზადებული დახვდა. წყლის შადრევანი ბროლის თასში იღვრებოდა. ვაჭარმა თანთ ჩაიცვა და ხელ-პირი დაიბანა. კიდევ ახალი სასწაული: ჩაი და ყავა მაგიდაზე დგას, ტკბილი საუზმეც თან ახლავს. ვაჭარმა ილოცა, ისაუზმა და ისევ პალატების თვალიერება დაიწყო: ერთი, მზის სინათლეზე ვნახო და თვალი დავატკბოო. მართლაც, გუშინდელზე უკეთესი ეჩვენა ყველაფერი. ღია ფანჯრიდან საკვირველი წალკოტები მოჩანდა, რომლებიც სასახლის ირგვლივ გაშლილიყო. ხეხილი დახუნძლულიყო და ენით აუწერელი სილამაზის ყვავილები გაფურჩქნულიყო. „მოდი, ამ ბაღებსაც დავათვალიერებო“, - იფიქრა ვაჭარმა და მწვანე მარმარილოსა და მალაქიტის კიბეებით წალკოტში გავიდა. დადის და ცქერით ვერ ძღება. ხეებს ისეთი მწიფე, დამკრახული ხილი ასხია, კაცს კბილები აუკაწკაწდა. მერე რა ყვავილები ჰყვავის: სურნელოვანი, გადაფოთლილი, ათასნაირი ფერის. რა ჩიტები დაფრინავს, კაცის თვალს რომ ჯერ არ უნახავს: თითქოს მწვანე თუ წითელ ხავერდზე ოქროსა და ვერცხლის ძაფით საგანგებოდ ამოუქარგავთო. სამოთხის ჩიტებივით გალობენ. შადრევნები ჩქეფს. ბროლის ღარებში კი წყაროები მორაკრაკებს. დადის ვაჭარი და, ამ სასწაულის შემხედვარემ, აღარ იცის რას უყუროს და რას უსმინოს. ბევრი იარა თუ ცოტა, უცებ ხედავს: ბექობზე ყვავის ალისფერი ყვავილი, ისეთი სილამაზის, კაცის თვალს რომ არ უნახავს, ყურს არ გაუგონია, ზღაპრად არ თქმულა, კალმით არ დახატულა. სული შეუგუბდა ვაჭარს, მივიდა ყვავილთან. მთელი ბაღი გაუჟღინთავს მის სურნელს. გახარებულმა ვაჭარმა შესძახა: „აი, ის ალისფერი ყვავილი, ჩემმა საყვარელმა უმცროსმა ქალმა რომ მთხოვაო“. თქვა და ყვავილი მოწყვიტა. უეცრად მოწმენდილ ცაზე იელვა და ისე იქუხა, რომ მიწა შეზანზარდა. იმავ წუთს, თითქოს მიწიდან ამოძვრა და დაერჭო ვაჭრის წინ ერთი უშველებელი, ბანჯგვლიანი, საზარელი ურჩხული და საშინელი ხმით დაიღირალა: „ეგ, რა ჰქენი? როგორ გაბედე, ჩემს ბაღში ჩემი სანუკვარი, საყვარელი ყვავილის მოწყვეტა! თვალის ჩინივით ვუფრთხილდებოდი. მისი შეხედვა ჩემთვის ნუგეში იყო. შენ კი ეს ნუგეში მომისპე... დიდებულად მიგიღე: ჩემს სასახლეში გასვი, გაჭამე და მოგასვენე. შენ კი, ასე გადამიხადე სიკეთე? იცოდე, მაგ დანაშაულისათვის სიკვდილი გელის...“ მას ყოველი მხრიდან ბანი მისცეს საზარელმა ხმებმა: „სიკვდილი!“ „სიკვდილი!“ ვაჭარი შიშით აცახცახდა. მიიხედ-მოიხედა და რას ხედავს: ყოველი მხრიდან, ყოველი ხიდან და ბუჩქიდან, წყლიდან თუ მიწიდან მოძვრება უთვალავი უწმინდური, ერთიმეორეზე გონჯი და შესაზარი. ვაჭარი დაემხო მათი უფროსის - ბანჯგვლიანი ურჩხულის წინაშე და შესაბრალისად შეჰღაღადა: „ოჰ, ჩემო კარგო ბატონო! ნუ დამღუპავ ქრისტიან კაცს უდანაშაულო კადნიერებისათვის, ჯერ სიტყვა მათქმევინე და მერე დამსაჯე, ააკუწინე ჩემი თავი. მე მყავს სამი ასული, სამი მზეთუნახავი, ტურფა და მშვენიერი. მათ შევპირდი, საჩუქრებს ჩამოგიტანთ-მეთქი. უფროსი ქალისთვის პატიოსანი თვლების გვირგვინი უნდა მეშოვნა, შუათანასთვის - ბროლის სარკე, სულ უმცროსისათვის კი - ალისფერი ყვავილი, რომლის ბადალიც ამქვეყნად არ იქნებოდა. უფროს ქალებს მოვუძებნე საჩუქრები, უმცროსისა კი ვერსად ვიპოვე. შენს წალკოტში დავინახე ალისფერი ყვავილი, რომლის მსგავსი ქვეყნად არ მეგულება და ვიფიქრე, შენებრ მდიდარ, დიდებულ და ძლიერ ბატონს არ დაენანებოდა ალისფერი ყვავილი ჩემი საყვარელი უნცროსი ქალისათვის. ვიცი, დამნაშავე ვარ შენი დიდებულების წინაშე. მაპატიე მე უგუნურს. გამიშვი ჩემს საყვარელ ქალებთან, გამატანე საჩუქრად ეს ყვავილი ჩემს უმცროს ასულთან, სანაცვლოდ კი მთხოვე, რამდენიც გინდა, ჩემს სალაროს არ დავიშურებ“.

ტყეში მეხივით გავარდა საზარელი ნადირის ხარხარი: „აბა, რად მინდა შენი ოქრო, ჩემიც არ ვიცი, სად წავიღო. არ შეგიწყალებ და ერთგულ მსახურებს ლუკმა-ლუკმა ავაკუწინებ შენს თავს. მხოლოდ იმ პირობით გაგიშვებ შინ ცოცხალს, მოგცემ უთვალავ ოქროს და ალისფერ ყვავილსაც გაჩუქებ, თუ პატიოსან სიტყვას მომცემ და ხელწერილს დამიწერ, რომ შენს სანაცვლოდ ერთ შენს ტურფა ასულს გამომიგზავნი. მე იმას არაფერს ვაწყენინებ, ხელის გულზე დავისვამ და ჩიტის რძეს არ მოვაკლებ, როგორც შენ არ დაგაკელი ჩემს სასახლეში. მომწყინდა ასე აულად ყოფნა, მინდა ტოლი გავიჩინო“.

ამის გამგონე ვაჭარს თავზარი დაეცა, ცრემლები ღაპა-ღუპით წამოუვიდა. შეხედა ამ საზარელ ურჩხულს, გაახსენდა თავისი ლამაზი, ტურფა ასულები და უფრო უმატა ტირილს. შემდეგ მიწაზე განერთხო და შესაბრალისად შეემუდარა: „ჩემო კარგო ბატონო! მაშინ რა ვქნა, თუკი ჩემმა ტურფა ასულებმა არ ისურვეს შენთან წამოსვლა. ძალით ხომ ვერ მოგგვრი? ანკი, როგორ მოგაგნონ? მე ორი წელია ამ გზით მოვდივარ, მაგრამ როგორ ვიარე, ან საით ვიარე, ვერ ვიტყვი“. მაშინ საზარელმა ურჩხულმა ვაჭარს უთხრა: „ძალით მოყვანა მე არ მჭირდება. შენი ქალი საკუთარი სურვილითა და ნებით უნდა მოვიდეს, შენმა სიყვარულმა უნდა წამოიყვანოს. ხოლო თუ ნებით არ წამოვა, მაშინ შენ უნდა დაბრუნდე და საშინელი სიკვდილით მოკვდე. აი, ჩემი ბეჭედი. წაიღე: ვინც მარჯვენა ნეკზე გაიკეთებს, თვალისდახამხამებაში იქ გაჩნდება, სადაც ისურვებს. სამი დღის ვადა მომიცია შინ დასარჩენად“.  

ვაჭარმა იფირა, ბევრი იფიქრა და გადაწვიტა: „სჯობს, ჩემი ქალები მოვინახულო, მამაშვილურად დავლოცო. თუ ჩემს გადარჩენას არ მოისურვებენ, ქრისტიანულ ანდერძს მაინც ავიგებ და ისევ ამ ურჩხულს დავუბრუნდებიო“. მოტყუება ფიქრადაც არ გაუვლია. თქვა კიდეც, რაც განიზრახა. თუმცა, ურჩხული ისედაც მიუხვდა გულის ნადებს და, ვაჭრის გულმართალობა რომ დაინახა, ხელწერილი აღარ დაადებინა. მხოლოდ ოქროს ბეჭედი მოიძრო და მისცა. წამოიცვა ვაჭარმა ბეჭედი ნეკზე და წამსვე თავისი ალაყაფის წინ გაჩნდა. სწორედ ამ დროს, ალაყაფს მისი ქარავანიც მოადგა, სამჯერ უფრო მეტი ოქრო-ვერცხლით დატვირთული. შეიქნა ერთი ყიჟინა და ალიაქოთი. ასულებმა საქარგავები მიატოვეს, გამოეგებნენ მამას, ყელზე მოეხვივნენ და დაკოცნეს, რა საალერსო სახელებით არ შეამკვეს. უფროსი დები უმცროსზე მეტად იკლავდნენ თავს ალერსით. მამას სევდა შეატყვეს, ჩააცივდნენ, რა მოხდა, სიმდიდრე ხომ არ დაგკარგვიაო. უმცროს ქალს კი სიმდიდრე სულაც არ ენაღვლებოდა, მამას უთხრა: „მე შენი სიმდიდრე არ მინდა, ქონებას კაცი მოიხვეჭს, ის მითხარი, რა გაწუხებსო“. მაშინ კი გადაუშალა თავის ტურფა ასულებს ვაჭარმა გული: „არაფერი დამიკარგავს, სამჯერ მეტი ოქრო-ვერცხლი მოვიტანე, სხვა რამ მაღონებს, მაგრამ ამას ხვალ გეტყვით. დღეს კი ვინადიმოთ და ვიმხიარულოთო“.

ვაჭარმა ბრძანა, რკინის ზანდუკები შემოეტანათ. მისცა უფროს ქალს ოქროს გვირგვინი არაბეთისა, ცეცხლი რომ ვერ ალღობს, წყალი არ ჟანგავს და პატიოსანი თვლებით რომ ბრჭყვიალებს. შუათანას მისცა აღმოსავლური ბროლის სარკე. უმცროს ასულსაც მისცა კუთვნილი საჩუქარი - ოქროს სურაში ჩადგმული ალისფერი ყვავილი. უფროსმა დებმა სიხარულით ლამის ჭკუა დაკარგეს, ციმციმ წაიღეს თავიანთ პალატებში საჩუქრები და გული იჯერეს მათი ცქერით. უმცროსი ასული კი საჩუქრის დანახვაზე ატირდა, თითქოს გულში რაღაც უჩხვლიტესო. მამა შეწუხდა: „რა იყო, ჩემო ტკბილო, ჩემო საყვარელო ასულო, რატომ არ მიგაქვს შენი ნანატრი ყვავილი, რომლის ბადალს ამქვეყნად ვერსად ნახავ?“ მაშინ უგულოდ აიღო უმცროსმა ქალმა ალისფერი ყვავილი, მამას ხელები დაუკოცნა და მწარედ ატირდა.

გაშალეს სუფრა, მაგრამ რა სუფრა, რა საჭმელი, რა სასმელი არ მოიტანეს. მოუსხდნენ ყველანი და შეიქმნა ნადიმი, ტკბილი საუბარი და დროსტარება. საღამოს სტუმრებიც ეწვივნენ, გაივსო ვაჭრის სახლი მოყვრებითა და ნათესავებით. ქეიფმა შუაღამემდე გასტანა. ასეთი ნადიმი ვაჭარს თავის სახლში არასოდეს ენახა. საიდან რა მოდიოდა, ვერც თვითონ მიმხვდარიყო და სხვებიც განცვიფრებულები იყვნენ: ჭურჭელიც სულ ოქრო-ვერცხლისა იყო, საჭმელიც ისეთი უცნაური, მის სახლში რომ ჯერ არავის ეგემა.

დილას მოიხმო ვაჭარმა უფროსი ქალი, დაწვრილებით უამბო ყველაფერი, რაც გადახდა და ჰკითხა: „გინდა, მამაშენი უწყალო სიკვდილს გადაარჩინო და საცხოვრებლად ურჩხულთან წახვიდეო?“ უფროსმა ქალმა ცივი უარი სტკიცა: „დაე, მამა იმან იხსნას, ვისაც ალისფერი ყვავილი ჩამოუტანესო“. ახლა შუათანა ქალი იხმო ვაჭარმა, იმასაც დაწვრილებით უამბო, რაც თავს გადახდა და ჰკითხა: „გინდა, მამაშენი უწყალო სიკვდილს გადაარჩინო და საცხოვრებლად ურჩხულთან წახვიდეო?“ შუათანა ქალმაც ცივი უარი გამოაცხადა: „დაე, მამა იმან იხსნას, ვისაც ალისფერი ყვავილი ჩამოუტანესო“. ბოლოს უმცროსი ქალი იხმო ვაჭარმა და ახლა მას უამბო ყველაფერი, სათქმელი დამთავრებული არ ჰქონდა, რომ საყვარელი უმცროსი ქალი მუხლებში ჩაუვარდა და უთხრა: „გზა დამილოცე, მამავ ბატონო, მე წავალ ურჩხულთან და იქ ვიცხოვრებ. ჩემთვის იშოვე ალისფერი ყვავილი და მე უნდა გიხსნა გასაჭირისაგან“. ატირდა ვაჭარი, მოეხვია თავის საყვარელ უმცროს ქალს და უთხრა: „ჩემო საყვარელო, ნაბოლარა ასულო, დაე, გფარავდეს მამაშენის ლოცვა-კურთხევა, შენ იხსენი მამა უწყალო სიკვდილისაგან და საკუთარი ნება-სურვილით მიდიხარ იმ საზარელ ურჩხულთან. მის სასახლეში მდიდრულად, ფუფუნებით იცხოვრებ. მაგრამ სად არის სასახლე, არავინ იცის, არც არავის სმენია. იქ ვერც ცხენით მივა ვინმე და ვერც ფეხით, ვერც ნადირი გაიკვლევს გზას და ვერც ჩიტი გადაუფრენს. ჩვენ შენსას ვერაფერს გავიგებთ და ვერც ჩვენს ამბავს შეგატყობინებთ. აბა როგორ გავძლო მე უბედურმა, როგორ გავლიო სიბერის დღენი, თუ შენი სახე არ დავინახე და ტკბილი საუბარი არ გავიგონე. გშორდები საუკუნოდ, ასე მგონია, ცოცხლად გმარხავ“. საყვარელმა უმცროსმა ქალმა მამას გული გაუკეთა: „ნუ სტირი და ნურც ნაღვლობ, მამავ ბატონო, ვიცხოვრებ ნებიერად და არხეინად. საზარელი ურჩხულისა არ მეშინია, ერთგულად ვემსახურები, მის ნებას არ გადავალ. ვინძლო მანაც შემიცოდოს. ცოცხალს ნუ დამტირი. იქნებ ღმერთმა ინებოს და დაგიბრუნდე კიდეც“. ტირის და ქვითინებს მაინც ვაჭარი, შვილის სიტყვებმა ვერ ანუგეშა. მოცვივდნენ უფროსი ქალებიც, მთელი სახლი გააყრუეს ტირილით, ძალზე შეეცოდათ საყვარელი უმცროსი და. პატარა და კი არაფერს იმჩნევს, არც ტირის და არც ოხრავს, შორი, უცნობი გზისათვის ემზადება, თან მოოქრული სურით ალისფერი ყვავილიც მიაქვს.

გაიარა სამმა დღემ და სამმა ღამემ, ვაჭარი უნდა დაცილდეს თავის ქალს, თავის საყვარელ უმცროს ასულს. დაკოცნა, მოეფერა, მამაშვილურად დალოცა, მერე სკივრიდან საზარელი ურჩხულის ბეჭედი ამოიღო, თავის საყვარელ უმცროს ქალს მარჯვენა ნეკზე გაუკეთა და იმავე წუთს გაქრა პატარა ქალი თავის მზითვიანად.

აი, უმცროსმა ქალმა საზარელი ურჩხულის სასახლის უზარმაზარ ქვის პალატებში ამოჰყო თავი. ბროლისფეხებიან ოქროს საწოლზე წევს, ბუმბულის ქვეშაგებზე, ოქროს გადასაფარებელი რომ აფარია. გაისმა მუსიკის ხმები, ისე ნარნარი, მსგავსი სიცოცხლეში არაფერი სმენია. ადგა და ხედავს, მთელი მისი მზითევი აქა დევს, აქვეა მოოქრული სურაცა და ალისფერი ყვავილიც. ყველაფერი მწვანე მალაქიტის მაგიდებზე ალაგია; ამ პალატში სხვა სიმდიდრეც ბევრია, გინდა წამოწექი და მოისვენე, გინდა მოირთე და მოიკაზმე, გინდ სარკეში ჩაიხედე: ერთი კედელი სულ სარკისაა, მეორე - ოქროსი, მესამე - ვერცხლისა, ნაირფერი იაგუნდებით მოჭედილი, მეოთხე - მამონტისა და სპილოს ძვლისა. ქალმა მთელი სასახლის დათვალიერება გადაწყვიტა. შემოიარა მაღალი პალატები, იარა, იარა, თვალი ვერ გაიძღო უცხო-უცხო საგნების ცქერით. ერთი პალატი მეორეს სჯობია, ხოლო ყველა ერთად ბევრად უკეთესია იმაზე, რაც საყვარელმა მამამ უამბო. ქალმა სურიდან ალისფერი ყვავილი ამოიღო და წალკოტში ჩავიდა. აჭიკჭიკდნენ ჩიტები სამოთხის ხმაზე, ხეებმა, ბუჩქებმა და ყვავილებმა თავები დახარეს, თითქოს ესალმებიანო. შადრევნებში წყალი უფრო მაღლა აიჭრა, რაკრაკს უმატეს წყაროებმაც. აი, ის ბექობიც, საიდანაც ვაჭარმა ალისფერი ყვავილი მოწყვიტა. ის იყო ყვავილის თავის ადგილზე ჩარგვა განიზრახა, რომ იგი თავისით გაუფრინდა ხელიდან, ღეროს მიეკრა და წინანდელზე მეტად გადაიფურჩქნა. ქალს გაუკვირდა ასეთი სასწაული, ერთხელ კიდევ შეავლო თვალი ყვავილს და სასახლის პალატებში დაბრუნდა. ერთ ოთახში სუფრა დახვდა გაშლილი. „ეტყობა საზარელი ურჩხული არ მირისხდება, ჩემი მოწყალე ბატონი იქნებაო“, - გაიფიქრა ქალმა და უმალ თეთრ მარმარილოს კედელზე ცეცხლის ასოებით დაიწერა: „მე შენი ბატონი კი არა, ყურმოჭრილი ყმა გახლავარ. შენა ხარ ჩემი დედოფალი, რასაც მოისურვებ, ან გაიფიქრებ, სიხარულით შეგისრულებო“. წაიკითხა თუ არა ეს ცეცხლოვანი წარწერა, მაშინვე უმალ გაქრა ნაწერი თეთრი მარმარილოს კედლიდან.

„ნეტავ მამაჩემისთვის წერილი მიმაწერინა, ჩემს ამბავს ვაცნობებდიო“. - გაუელვა თავში ვაჭრის ქალს. გაფიქრებაც ვერ მოასწრო, რომ მის წინ ქაღალდი, ოქროს კალამი და მელანი გაჩნდა. მისწერა წერილი თავის საყვარელ მამას და დებს: „ჩემზე ნუ იტირებთ და ნუ ინაღვლებთ, დედოფალივით ვცხოვრობ საზარელი ურჩხულის სასახლეში, თუმცა ის თვალითაც არ მინახავს და არც ხმა მსმენია, მხოლოდ თეთრ მარმარილოს კედელზე მიწერს ცეცხლოვან ასოებს. ყველაფერი იცის, რასაც კი გულში გავივლებ და იმავ წუთს მისრულებს ხოლმე. არ მოინდომა ბატონი დამეძახა მისთვის, თვითონ კი თავის დედოფალს მიძახის“. დაასრულა თუ არა წერილის წერა, ის უცებ გაუფრინდა ხელიდან და გაუჩინარდა. დაიგრიალა მუსიკამ, სუფრაზე გაჩნდა ნაირ-ნაირი ნუგბარი, თაფლის სასმელები, ბაჯაღლო ოქროს ჭურჭელი.

ქალი მხიარულად მიუჯდა სუფრას, თუმცა მარტო არასოდეს ესადილა. ნასადილევს მოსასვენებლად მიწვა. მხიარულად გამოიღვიძა და ისევ წალკოტში ჩავიდა სასეირნოდ. სადილობამდე ნახევარიც ვერ დაათვალიერა. მის წინაშე ხეები, ბუჩქები და ყვავილები თავს ხრიდნენ. იარა ქალმა, იარა და საღამოხანს მობრუნდა მაღალ პალატებში. სუფრა ისევ გაშლილი დაუხვდა, ზედ ნაირ-ნაირი ნუგბარი და თაფლის სასმელები ეწყო, გემრიელზე გემრიელი.

ნავახშმევს იმ თეთრი მარმარილოს პალატაში გაეშურა, სადაც კედელზე ცეცხლის ასოები წაიკითხა. ხედავს, ისევ იმ კედელზე ცეცხლის ასოებით წერია: „კმაყოფილი ხარ, ჩემო დედოფალო, შენი წალკოტითა და პალატებით, გამასპინძლებით და შენი მსახურით?“ ვაჭრის მზეთუნახავმა ასულმა მხიარულად უპასუხა: „ნუ მეძახი დედოფალს, ჩემი ბატონი შენა ხარ, შენს მოწყალებასა და სიკეთეს ნუ მომაკლებ. შენს ნებას არასოდეს გადავუხვევ. მადლობელი ვარ ასეთი გამასპინძლებისათვის, შენს მაღალ პალატებსა და მწვანე წალკოტებზე უკეთესი ამქვეყნად არსად მოიძებნება. მაშ, როგორ არ უნდა ვიყო კმაყოფილი? ასეთი სასწაულები ჩემს სიცოცხლეში არ მინახავს. ჯერ კიდევ გონს ვერ მოვსულვარ. მხოლოდ მარტოს მეშინია ძილი, ამ შენს მაღალ პალატებში კაციშვილი არსად ჭაჭანებს“. კედელზე ცეცხლის ასოებით დაიწერა: „ნუ გეშინია, ჩემო მშვენიერო დედოფალო, მარტო არ დაიძინებ, იქ გელოდება შენი საყვარელი პირისფარეში. პალატებშიც სულდგმული ბევრია, ოღონდ შენ ვერ ხედავ, არ გესმის მათი. ჩემსავით ისინიც დღედაღამ გყარაულობენ. ცივ ნიავს არ მოგაკარებთ. შენთან ვერავინ გაიჭაჭანებს“.

წავიდა თავის საძინებელში ვაჭრის ქალიშვილი და რას ხედავს: საწოლთან შიშით აცახცახებული, მისი ერთგული პირისფარეში დგას. გაუხარდა თავისი ქალბატონის დანახვა, მიეხალისა ქალბატონიც, გამოჰკითხა საყვარელი მამის, უფროსი დების, მთელი სამოახლოს ამბები, მერე თავისი თავგადასავალიც უამბო. ამ ლაპარაკში კიდეც დაათენდათ თავზე.

ასე ცხოვრობდა სასახლეში ვაჭრის კალმით ნახატი ასული. ყოველ ცისმარე დღე სულ ახალ-ახალი, მდიდრული ტანსაცმელი და მოკაზმულობა მოერთმეოდა. ყოველ ცისმარე დღე ელოდა ახალ-ახალი ნუგბარი საჭმელი და ნაირ-ნაირი გასართობი: სეირნობა, უსიერ ტყეებში უცხენო ეტლებით ქროლვა, სადაც გზა მისთვის ხსნილი იყო, საამო მუსიკის სმენა.

მერე ხელსაქმესაც მოჰკიდა ხელი, ქალწულს რომ შეჰფეროდა. ოქროსა და ვერცხლის ძაფებით პირსახოცებს ქარგავდა, ფოჩებზე წვრილ-წვრილ მარგალიტს ასხამდა, საყვარელ მამას საჩუქრად უგზავნიდა. ყველაზე მდიდრული პირსახოცი კი იმ თავის ტკბილ ბატონს აჩუქა, იმ საზარელ ურჩხულს. მოუხშირა თეთრი მარმარილოს დარბაზში სიარულსაც, ენატკბილად ებაასებოდა თავის მწყალობელ ბატონს და მის პასუხებსა და სალამს კედელზე ცეცხლის ასოებით დაწერილს კითხულობდა.

ბევრმა დრომ გაიარა თუ ცოტამ, არავინ იცის. ვაჭრის ასული მიეჩვია თავის ყოფას, აღარაფერი უკვირდა, აღარაფრისა ეშინოდა. უჩინარი მსახურები ემსახურებოდნენ, უცხენო ეტლით ასეირნებდნენ, მუსიკით ატკბობდნენ და ყველა ნატვრა-სურვილს უსრულებდნენ. დღითიდღე უფრო უყვარდებოდა თავისი მოწყალე ბატონი. დარწმუნდა, რომ ის ტყუილად არ ეძახდა თავის დედოფალს და მართლა საკუთარ სიცოცხლეს ერჩივნა. ჰოდა, მისი ხმის გაგონება, მასთან საუბარი მოუნდა, აღარ სურდა თეთრ დარბაზში სიარული და ცეცხლის ასოებით დაწერილის კითხვა. ბევრს ეხვეწა და ემუდარა, მაგრამ ტყის ურჩხულმა თავი შორს დაიჭირა, ეშინოდა, ჩემმა ხმამ არ დააფრთხოსო. ბოლოს, ტკბილი მუდარით დაიყოლია ბატონი, მანაც წინააღმდეგობა ვეღარ გაუწია და უკანასკნელად დაუწერა ცეცხლოვანი ასოებით თეთრი მარმარილოს კედელზე: „დღეს მწვანე წალკოტში მოდი, დაჯექი შენს საყვარელ ამწვანებულ ფანჩატურში და თქვი: „დამელაპარაკე, ჩემო ერთგულო მონავ.“

ვაჭრის ასულმა წალკოტში ჩაირბინა, შევიდა ფანჩატურში, დაჯდა ფარჩის სკამზე და გულისფრიალით თქვა: „ნუ შიშობ, ჩემო კეთილო, ტკბილო ბატონო, რომ შენი ხმით დამაფრთხობ. შენი წყალობის შემდეგ მხეცის ღრიალიც ვერ შემაშინებს, დამელაპარაკე თამამად“. გაიგონა, თითქოს ვიღაცამ ამოიოხრა ფანჩატურის იქით და მოემა საზარელი, მხეცური, ჩახრინწულ-ჩახლეჩილი ღმუილი. თავდაპირველად ვაჭრის ასული შეკრთა, მაგრამ შიშს დასძლია და არაფერი შეიმჩნია. მალე კი საზარელი ურჩხულის ტკბილმა სიტყვებმა, მისმა ჭკვიანურმა, გონიერმა საუბარმა მოინადირა და გულს სიხარული მოეფინა. მას შემდეგ თითქმის მთელი დღე ლაპარაკობდნენ ისინი მწვანე წალკოტში თუ უსიერ ტყეში სეირნობისას, საუბრობდნენ მაღალ პალატებში. საკმარისი იყო, ვაჭრის კალმით ნახატ ასულს ეკითხა: „აქა ხარ, ჩემო კეთილო, საყვარელო ბატონოო?“ რომ ურჩხული პასუხობდა: „აქა ვარ, ჩემო ტურფა დედოფალო, შენი მონა-მორჩილი, შენი ერთგული მეგობარი!“ ქალს აღარ ეშინოდა მისი მხეცური, საზარელი ხმის და გაუთავებლივ მასლაათობდნენ ტკბილად და საამოდ.

დიდი დრო გავიდა თუ ცოტა, არავინ იცის, მაგრამ ერთ დღეს ვაჭრის მზეთუნახავმა ასულმა მოისურვა საკუთარი თვალით ენახა საზარელი ურჩხული. დაუწყ