ზღაპარი ხალხური სიბრძნის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ძველი და პოპულარული
ჟანრია. იგი ძალიან დიდი ხნის წინათ ზეპირად შეუქმნიათ ჩვენს წინაპრებს.
ზეპირად იმიტომ, რომ იმ დროს, როდესაც ეს ზღაპრები იქმნებოდა, ჯერ კიდევ
არ იცოდნენ ასოების წერა. შემდეგ კი ამ ზეპირად მონათხრობს ხალხი მოსნენით
იმახსოვრებდა და კვლავ ზეპირად გადასცემდა შთამომავლობას. მრავალი ასეული
წლის განმავლობაში ეს ზეპირი ფანტასტიკური მოთხრობები ასე გადადიოდა
კუთხიდან კუთხეში და თაობიდან თაობაზე.
განსაკუთრებით დიდი იყო
ზღაპრის დანიშნულება მანამ, სანამ ხალხი დამწერლობას განავითარებდა.
მაგრამ არც დამწერლობას და არც წიგნს ზღაპარი არ მოუსპია. იგი მწერლობის
მხარდამხარ ვითარდებოდა და ვრცელდბოდა, რადგან მას თავისი ფუნქცია და
ტრადიცია ჰქონდა.
ასე მოაღწია ზღაპარმა იმ უხსოვარი დროიდან
ჩვენამდე. ცხადია, მას თავისი უძველესი სახე უცვლელად არ შერჩენია; იგი
განვითარებადი საზოგადოების თანამგზავრი იყო და მასთან ერთად თვითონაც
ვითარდებოდა. საზოგადოების შესაბამისად იცვლებოდა ზღაპრეის მოყივები და
იდეები, იხვეწებოდა ფორმა და ბოლოს იგი მთელ ქვეყნიერებაზე გავრცელდა და
ჩამოყალიბდა, როგორც დამოუკიდებელი ზეპირსიტყვიერების ჟანრი. ჩვენს დროში
არ არის ქვეყანა, რომთლის ხალხი სიამოვნებით არ ეცნობოდეს ხალხის მიერ
შექმნილ ამ მხატვრულ საგანძჩურს. ქართული ზეპირსიტყვიერება ერთ-ერთი უძველესი და უმდიდრესი ხალხური
შემოქმედებაა. საუკუნეებს გაუძლეს და ჩვენს დრომდე მოაღწიეს
წინაქრისტიანულმა, წარმართობისდროინდელმა ქართულმა მითებმა: ამირანის,
კომპალას, პირქუშის, სამზევარისა და სხვათა სახით.
დიდი ხნის წინათ
იხსენიებენ ქართული წერილობითი წყაროები ზღაპარს, მას არაეთგზის ვხვდებით
აგრეთვე ძველ ქართუილ მწერლობაში. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ჟანრის
მნიშვნელობა ძირითადად დღესაც იგივეა რაც მას უძველეს წარსულში ჰქონია.
ჩვენს
წინაპრებს ზღაპარი ესმოდათ, როგორც ფანტაზიის მეშვეობით შექმნილი,
მოგონილი ამბავი და მას ყოველთვის სინამდვილის საპიპრისპირო მნიშვნელობით
ხმარობდნენ: ერთ ძველ ნაწერში ვკითხულობთ: ,,არა ვითარცა ტყუილსა და
ზღაპარსა, არამედ ჭეშმარიტსა ხილულსა ვიტყვ“. ე. ი. ის ამბავი რაც
ხილულია, თვალით დანახულია, ზღაპარი არ არის.
სულხან-საბა
ორბელიანის განმარტებითაც ზღაპარი ,, არს მოგონებულ ტყუილი ამბავად
შემჭევრებული და არა ქმნილი მყოფობით“, ე. ი. ზღაპარი მოგონილია და არა
ნამდვილად მომხდარი ამბავი.
